Το ηλεκτρονικό τσιγάρο και οι κίνδυνοι που κρύβονται για την υγεία των εφήβων

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο υιοθετήθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Έκτοτε έχει εξελιχθεί τόσο ως προς το design ? σχήματα, χρώματα, και εμφάνιση που τα κάνουν πιο «συμπαθή», παραπέμποντας μέχρι και σε στιλό ? όσο και ως προς την ποικιλία των διαλυμάτων που χρησιμοποιούνται. Ποικιλία που αφορά την περιεκτικότητα ουσιών αλλά και την τιμή. Αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως «vaping devices», δηλαδή ατμίζουσες συσκευές.

Πρόκειται για συσκευές που παράγουν αερόλυμα από διαλύτη που περιέχει νικοτίνη σε διάφορες περιεκτικότητες, αρωματικές χημικές ουσίες και άλλα πρόσθετα, μετά την εισπνοή μέσω ενός στομίου. Το αερόλυμα είναι εναιώρημα μικροσωματιδίων στο οποίο εκτίθεται ο χρήστης (πρωτογενής έκθεση), οι παρευρισκόμενοι κοντά του (δευτερογενής έκθεση), αλλά και εναποτίθεται στον περιβάλλοντα χώρο (τριτογενής έκθεση).

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο: χρήση και χρήστες

Η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου έχει αυξηθεί πολύ, τόσο, ώστε να αποτελεί το πιο δημοφιλές είδος τσιγάρου ανάμεσα στους νέους. Η έρευνα επιδημιολογικής επιτήρησης «The National Youth Tobacco Survey» στις ΗΠΑ, καταγράφει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου από 1 στα 5 γυμνασιόπαιδα το 2018 (ορίζοντας ως χρήστη αυτόν που έχει κάνει έστω και ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο κατά τον προηγούμενο μήνα της έρευνας).

Οι ενήλικοι χρήστες ηλεκτρονικού τσιγάρου αφορούν κατά κύριο λόγο καπνιστές συμβατικού τσιγάρου, που αποβλέπουν στη διακοπή του καπνίσματος μέσω αυτής της μετάβασης, αν και τα επιστημονικά δεδομένα δεν υποστηρίζουν κάτι τέτοιο.

Όπως φαίνεται ο πληθυσμός-στόχος είναι οι νέοι, αφού οι εταιρείες χρησιμοποιούν, εκτός από τους παραδοσιακούς τρόπους διαφήμισης, και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημοφιλή τρόπο επικοινωνίας των νέων. Η χρήση επίσης διαφόρων ειδών αρωματικών ουσιών καθιστά τα e-cigarettes ιδιαίτερα ελκυστικά στη νεολαία.

E - cigarette: περιεχόμενα και υγεία

Τα διαλύματα για το ηλεκτρονικό τσιγάρο περιέχουν νικοτίνη, αρωματικές ουσίες αλλά και άλλα πρόσθετα, όπως γλυκερόλη. Δυστυχώς δεν υπάρχουν πιστοποιημένα standards ποιότητας, που να διασφαλίζουν την ακριβή περιεκτικότητά τους στις διάφορες ουσίες. Έχει ανευρεθεί πληθώρα τοξικών και καρκινογόνων ουσιών μέσα στα διαλύματα όπως αλδεΰδες, νιτροζαμίνες, αλκαλοειδή, πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες.

Η περιεκτικότητα σε νικοτίνη ποικίλλει όπως προαναφέρθηκε και επηρεάζεται από τον τρόπο χρήσης του τσιγάρου. Η νικοτίνη είναι γνωστό ότι έχει νευροτοξική δράση στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο των εφήβων. Επιπρόσθετα, όσο πιο νέος κάποιος εθίζεται στη νικοτίνη τόσο πιο δύσκολα απεξαρτάται από αυτήν στην ενήλικη ζωή του.

Όσον αφορά στα χημικά αρωματικά, χρησιμοποιούνται διάφορα, όπως αρωματικά με γεύσεις φρούτων ή ακόμα και καραμέλας. Πολλά από αυτά περιέχουν αλδεΰδες, ουσίες των οποίων η εισπνοή είναι τοξική για τον πνεύμονα. Τέλος, για ουσίες όπως η γλυκερόλη ή η προπυλενική γλυκόλη που χρησιμεύουν ως βάση για τα διαλύματα, δεν υπάρχουν αρκετά επιστημονικά δεδομένα αναφορικά με την επίδρασή τους στον ανθρώπινο οργανισμό.

Η επίδραση των e-cigarettes στην υγεία απαιτεί καλά τυχαιοποιημένες μελέτες για να απαντηθεί το ερώτημα «Είναι ασφαλέστερα των συμβατικών τσιγάρων και, αν ναι, κατά πόσο;» Μελέτη στο Pediatrics 3/2018 επιβεβαιώνει υψηλές συγκεντρώσεις καρκινογόνων ουσιών (benzene, ethylene oxide, acrylonitrile, acrolein, acrylamide) στο αίμα και στα ούρα χρηστών ηλεκτρονικού τσιγάρου, ασχέτως από τα επίπεδα νικοτίνης. Επιπλέον, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2019, αναφέρθηκαν στις ΗΠΑ 450 περιστατικά πνευμονικής νόσου, που πιθανότατα σχετίζονται με το άτμισμα, 6 εκ των οποίων κατέληξαν σε θάνατο. Τα αποτελέσματα βέβαια είναι ακόμα υπό έρευνα και δεν έχει ανευρεθεί κάποιο συγκεκριμένο συστατικό που να ενοχοποιείται. Αρκετοί από αυτούς τους αρρώστους αναφέρουν τη χρήση παραγώγων κάνναβης στα διαλύματα.*

Τέλος, τα περιστατικά τυχαίας έκθεσης στα συστατικά των διαλυμάτων αυξάνονται κατακόρυφα. Η κατάποση της νικοτίνης από τα παιδιά είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Έχουν αναφερθεί επίσης περιπτώσεις εγκαυμάτων από τυχαία έκρηξη της μπαταρίας των συσκευών.

Σε πρόσφατη μετα-ανάλυση στις ΗΠΑ διαπιστώθηκε ότι οι έφηβοι που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό τσιγάρο, έχουν 3,6 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να περάσουν στο συμβατικό τσιγάρο στο μέλλον, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Αυτή η διαπίστωση προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, γιατί φαίνεται ότι μια νέα γενιά εθίζεται στη νικοτίνη. Έτσι, η πτώση που είχε σημειωθεί την τελευταία εικοσαετία στα ποσοστά του καπνίσματος, αναμένεται να αναστραφεί.

Δύο διαφορετικές αντιμετωπίσεις του e-cigarette

Το 2018 ο FDA ενίσχυσε οικονομικά εκστρατεία για την ενημέρωση του κοινού, όσον αφορά τις διαστάσεις επιδημίας που τείνει να λάβει η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στη νεολαία. Η εκστρατεία επεσήμαινε εκ νέου τις αρνητικές συνέπειες της νικοτίνης, που πλέον προσφέρεται με αρωματική γεύση. Αυτή η καμπάνια έρχεται σε αντίθεση με αυτήν της Μ. Βρετανίας (Public Health England), που, την ίδια χρονιά, επίσης μέσω διαφήμισης, ωθούσε τους καταναλωτές να υιοθετήσουν το ηλεκτρονικό τσιγάρο αντί του συμβατικού. Μελέτη του 2019 στο NEJM καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι πιο αποδοτική στη διακοπή του καπνίσματος σε σχέση με τις ήδη χρησιμοποιούμενες μεθόδους αντικατάστασης νικοτίνης. Η διαφορά της προσέγγισης ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Μ. Βρετανία οφείλεται στο διαφορετικό πληθυσμό που αυτή στοχεύει να προφυλάξει. Στις ΗΠΑ αφορά όλους τους μη καπνιστές και τονίζει την εξ ορισμού αποφυγή του καπνίσματος, ενώ στη Μ. Βρετανία ο πληθυσμός-στόχος είναι οι καπνιστές και η μείωση των επιβλαβών συνεπειών του καπνίσματος.

Νομοθεσία και μέτρα

Υπάρχουν πολλά κενά στη νομοθεσία για το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Παρόλο που ο FDA (Food & Drug Administration) ανακοίνωσε ότι πρέπει να καταργηθεί η πώληση αυτών των προϊόντων σε άτομα κάτω των 18 ετών, κάτι τέτοιο δεν τέθηκε σε εφαρμογή. Η διαφήμιση με στόχο τη νεολαία δεν έχει υποστεί περιορισμούς. Οι αρωματικές ουσίες που το καθιστούν ελκυστικό δεν έχουν απαγορευτεί. Επιτρέπεται η χρήση του σε χώρους μη καπνιζόντων. Καμία απαγορευτική νομοθεσία.

Ωστόσο, παρόλο που απαιτείται περαιτέρω έρευνα από την επιστημονική κοινότητα, για να καθοριστούν οι επιπτώσεις της χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην υγεία, τα μέχρι στιγμής υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα επιβάλλουν διαρκή επαγρύπνηση και είναι επαρκή για τη λήψη μέτρων προστασίας των εφήβων και των παιδιών μας. Τέτοια μέτρα είναι:

• Η ενημέρωση των εφήβων από τον παιδίατρο για τις συνέπειες της χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου
• Η υπενθύμιση από τον παιδίατρο, σε κάθε δυνατή ευκαιρία, ότι δεν επιτρέπεται το κάπνισμα, ούτε το ηλεκτρονικό τσιγάρο σε χώρους που ζουν ή παίζουν παιδιά
• Η αποφυγή της σύστασης του ηλεκτρονικού τσιγάρου για τη διακοπή του συμβατικού καπνίσματος
• Η απαγόρευση από την πολιτεία της πώλησης τσιγάρων συμβατικών και ηλεκτρονικών σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 21 ετών
• Η απαγόρευση διαφημίσεων για ηλεκτρονικά τσιγάρα σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και η απαγόρευση πώλησης μέσω διαδικτύου
• Η απαγόρευση της χρήσης αρωματικών ουσιών στα ηλεκτρονικά τσιγάρα
• Η φορολόγηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων σε ύψος ίδιο αυτό με των συμβατικών.

Είναι υποχρέωση της πολιτείας και καθήκον τόσο των επαγγελματιών υγείας όσο και της οικογένειας να αποτραπεί ο εθισμός της νέας γενιάς στη νικοτίνη και να μειωθούν οι επιπτώσεις της στην υγεία.

*Άρθρο της Αντωνίας Μαυρή, Επιμελήτριας Παιδιάτρου - Παιδιατρικής Metropolitan Hospital.