Άπνοια στον ύπνο: τι είναι - πως θεραπεύεται
Το σύνδρομο της άπνοιας στον ύπνο (ΣΑΥ), ή σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο (ΣΑΑΥ), ή υπνο-απνοϊκό σύνδρομο, είναι μια σοβαρή και αρκετά συχνή διαταραχή που αφορά όλες τις ηλικίες και των δύο φύλων. Συχνότερα όμως, αφορά τους άνδρες μετά την ηλικία των 40 ετών. Η γενική επίπτωσή του στον πληθυσμό είναι περίπου 4-6%.
Είναι μια διαταραχή που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου, όπου διακόπτεται η αναπνοή (άπνοια) μεταξύ επεισοδίων με έντονο ροχαλητό. Η διάρκεια αυτών των επεισοδίων είναι 10-15 δευτερόλεπτα ή και περισσότερο.
Στην ουσία πρόκειται για επεισόδια ασφυξίας τα οποία επαναλαμβάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια του ύπνου και στα οποία σημειώνονται σημαντικές παθοφυσιολογικές διαταραχές που αφορούν, μεταξύ άλλων, την οξυγόνωση του αίματος και τον καρδιακό ρυθμό. Τα επεισόδια άπνοιας καταστρέφουν τη φυσιολογική δομή του ύπνου, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι που πάσχουν από το σύνδρομο της άπνοιας να παρουσιάζουν ημερήσια κόπωση και υπνηλία άλλοτε άλλης έντασης, ανάλογα με τη βαρύτητα του συνδρόμου.
Η βαρύτητα του συνδρόμου εξαρτάται από τον αριθμό των επεισοδίων άπνοιας–υπόπνοιας που συμβαίνουν ανά ώρα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
- Μέχρι 5 επεισόδια ανά ώρα μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν υπάρχει σύνδρομο άπνοιας εφόσον δεν υπάρχουν και κλινικά συμπτώματα.
- 5 – 14 επεισόδια ανά ώρα, ηπίου βαθμού.
- 15 – 29 επεισόδια ανά ώρα, μετρίου βαθμού.
- 30 ή περισσότερα επεισόδια ανά ώρα, σοβαρού βαθμού.
Η υπνική άπνοια περιγράφηκε και ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά ως κλινικό σύνδρομο το 1976 από τον Cristian Guilleminault, υπεύθυνο της ιατρικής ύπνου του Πανεπιστημίου Stanford.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι ως σύνδρομο ορίζεται το σύνολο των κλινικών συμπτωμάτων και σημείων που σχετίζονται με την ίδια κλινική εικόνα.
Η άπνοια οφείλεται στο κλείσιμο του ανώτερου αεραγωγού στο επίπεδο του φάρυγγα και συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου, όταν υπάρχει γενική μυϊκή χαλάρωση προκαλώντας στένωση του αεραγωγού, με αποτέλεσμα αντίσταση στη ροή του αέρα. Η στένωση αυτή μπορεί να είναι πλήρης ή μερική, οπότε μιλάμε για άπνοια ή υπόπνοια αντιστοίχως.
Υπάρχουν διάφορα αίτια και προδιαθεσικοί παράγοντες που προκαλούν αυτή την κατάσταση, όπως :
- Η αύξηση του σωματικού βάρους
- Οικογενής προδιάθεση
- Το αλκοόλ
- Υπερτροφία αμυγδαλών
- Κρανιο-προσωπικές δυσμορφίες (μικρογναθία, μακρογλωσσία κτλ.)
- Ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές (ακρομεγαλία, υποθυρεοειδισμός, σ.Cushing)
- Λαρυγγομαλακία
- Διαταραχές του κινητικού νευρώνα.
Οι εκδηλώσεις (κλινική εικόνα) του συνδρόμου της άπνοιας είναι :
- Έντονο ροχαλητό και ανήσυχος ύπνος
- Μικροαφυπνίσεις ή αφύπνιση με αίσθημα πνιγμού, σε παρατεταμένη άπνοια
- Πρωινοί πονοκέφαλοι
- Ημερήσια κόπωση και υπνηλία (αποτελεί μια από τις αιτίες του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης)
- Διαταραχή της μνήμης και της ικανότητας συγκέντρωσης της προσοχής
- Ευερεθιστότητα και γενικά αλλαγή του χαρακτήρα
- Σεξουαλική δυσλειτουργία - ανικανότητα
- Νυκτερινή συχνοουρία
Οι συνέπειες είναι πολλές και σοβαρές :
- Κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου κατά τον ύπνο
- Αρτηριακή υπέρταση
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Διαταραχές του καρδιαγγειακού συστήματος
- Ψυχολογικές και ενδοκρινολογικές διαταραχές
- Τροχαία ή εργατικά ατυχήματα.
Η διάγνωση, επί κλινικής υποψίας, γίνεται με τη λεγόμενη πολυ-σωματο-καταγραφική μελέτη ύπνου, η οποία γίνεται σε κατάλληλα εξοπλισμένο θάλαμο (εργαστήριο ύπνου) όπου ο εξεταζόμενος κοιμάται υπό την επίβλεψη ειδικά εκπαιδευμένου τεχνολόγου και γίνονται μετρήσεις, καταγραφή και παρατηρήσεις διαφόρων παραμέτρων όπως : οξυμετρία, κινήσεις οφθαλμών, θωρακικού τοιχώματος, κοιλιάς, ποδιών.
Καταγραφή της ροής του αέρα στη μύτη και στο στόμα.
Γίνονται ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, ηλεκτρομυογράφημα, ηλεκτροκαρδιογράφημα. Αναλόγως του αποτελέσματος όλων αυτών των μετρήσεων διαπιστώνεται αν ο εξεταζόμενος πάσχει ή όχι από ΣΑΑΥ και τι βαρύτητας είναι αυτό. Πρέπει να σημειωθεί ότι το σύνδρομο της αποφρακτικής άπνοιας του ύπνου πρέπει να θεραπεύεται (και θεραπεύεται) πάντα.
Η θεραπεία έγκειται στην απώλεια σωματικού βάρους για τους παχύσαρκους, ωστόσο μπορεί, ενίοτε, να γίνει και χειρουργικά.
Σε λίγες περιπτώσεις (μικρογναθία, μακρογλωσσία) μπορεί να βοηθήσουν ενδοστοματικές συσκευές (ενδοστοματικοί νάρθηκες ή μασελάκια) οι οποίες προωθούν την κάτω γνάθο και τη γλώσσα σε πιο πρόσθια θέση κατά τη διάρκεια του ύπνου, έτσι ώστε ο αεραγωγός να παραμένει ανοικτός. Είναι συσκευές εξατομικευμένες ανάλογα με την ανατομία του στόματος.
Η Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής Ύπνου συνιστά τις ενδοστοματικές συσκευές ως θεραπεία πρώτης γραμμής για την αγωγή ήπιας και μέτριας μορφής συνδρόμου υπνικής άπνοιας.
Συνήθως, όμως, η θεραπεία της αποφρακτικής άπνοιας αντιμετωπίζεται με ειδικό μηχάνημα συνεχούς θετικής πιέσεως (C-PAP) το οποίο χρησιμοποιείται κατά τον νυχτερινό ύπνο.
Είναι μικρών διαστάσεων, αθόρυβο, διαθέτει ρινική ή ρινο-στοματική μάσκα, που εφαρμόζεται στον ασθενή και ωθεί τον αέρα με πίεση, έτσι ώστε ο αεραγωγός να παραμένει ανοικτός, καταργώντας τις άπνοιες.
Όλες οι παραπάνω μέθοδοι εφαρμόζονται στο Πνευμονολογικό του Metropolitan από μια έμπειρη ομάδα ιατρών, όλων των εμπλεκόμενων ειδικοτήτων.
*Άρθρο του Νικόλαου Δ. Χαϊνη, Διευθυντή Β’ Πνευμονολογικής Κλινικής στο Metropolitan Hospital.
