Plastic is NOT fantastic

Όταν, στο μακρινό 1907, δημιουργήθηκε το πρώτο πλαστικό (βακελίτης), η καθημερινότητα της ανθρωπότητας άλλαξε σελίδα, καθώς αυτό το πρώτο πλαστικό άνοιξε το δρόμο για μια τεράστια «οικογένεια» προϊόντων φτιαγμένων από συνθετικά πολυμερή, δηλαδή μακρομοριακές ενώσεις βασισμένες στην επανάληψη απλών δομικών μονάδων.

Τέλη δεκαετίας του ’50 και αρχές δεκαετίας του ’60, οι βελτιώσεις των βιομηχανικών μεθόδων κατασκευής, μείωσαν κατακόρυφα το κόστος παραγωγής πλαστικού, με αποτέλεσμα να κατακλυστεί ο κόσμος από πλαστικά κάθε είδους, μεγέθους, μορφής, χρώματος και χρήσης. Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι το πλαστικό κατέστησε δυνατή τη μοντέρνα ζωή.

Γιατί, παρόλο που, όταν λέμε «πλαστικό», το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας σήμερα είναι η γνωστή πλαστική σακούλα, πλαστικές είναι και οι σύριγγες μιας χρήσης, που περιόρισαν τις μολύνσεις και τις χρονοβόρες διαδικασίες αποστείρωσης που χρειάζονταν οι γυάλινες σύριγγες.

Πρόσφατη είναι και η δημιουργία (από Έλληνα μάλιστα) πλαστικών χειρουργικών εργαλείων μιας χρήσης, έτοιμων, φθηνών και αποστειρωμένων. Δημιουργία που κατεβάζει το κόστος των επεμβάσεων και λύνει τα χέρια του ιατρικού κόσμου στο ζήτημα της αποστείρωσης.

Πλαστικό είναι και το πλέξιγκλας, πλαστικές είναι και οι περισσότερες –αν όχι όλες– οι συσκευασίες στα σούπερ μάρκετ, γεγονός που κατέστησε προσιτά εκατομμύρια προϊόντα και είδη, αναγκαία για την καθημερινότητα (γάλα, φρέσκα φρούτα και λαχανικά, κρέατα, ευπαθή προϊόντα...), σε εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Αποτέλεσμα; Τα τελευταία χρόνια, η ετήσια παγκόσμια παραγωγή πλαστικού έχει φτάσει τα 299 εκατομμύρια τόνους.

Και εδώ ακριβώς αρχίζει το πρόβλημα. Στα εκατομμύρια προϊόντων από πλαστικό, καθώς ένα τεράστιο ποσοστό από αυτά καταλήγει στο περιβάλλον και τη θάλασσα. Ενδεικτικά: κάθε χρόνο παράγονται 78.000.000 τόνοι πλαστικής συσκευασίας. Από αυτούς, το 40% πάει κατευθείαν στις χωματερές. Τι συμβαίνει, όμως, με το πλαστικό στο περιβάλλον; Τα νέα δεν είναι καλά.

Το πλαστικό στο περιβάλλον

Παλιότερα, πιστεύαμε ότι το πλαστικό δεν διασπάται στο περιβάλλον η, αν αυτό συνέβαινε, χρειαζόταν πολύ μεγάλους χρόνους (με αποτέλεσμα να εφησυχάζουμε, θεωρώντας ότι μπορούμε να ασχοληθούμε με το πρόβλημα... αργότερα). Δυστυχώς, δεν είναι έτσι. Τα πλαστικά, εκτεθειμένα στην υπεριώδη ακτινοβολία, στο αλάτι και τον κυματισμό της θάλασσας, διασπώνται πολύ πιο γρήγορα σε μικρότερα κομμάτια που, με τη σειρά τους, διασπώνται σε μικρότερα κ.ο.κ., μέχρι να φτάσουν στο επίπεδο των αόρατων στο γυμνό μάτι μικροϊνών. Είναι τα σωματίδια που ονομάζουμε «μικροπλαστικά». Και αυτά ανιχνεύονται παντού: στη θάλασσα που κολυμπάμε, στο νερό που πίνουμε (κυρίως στο εμφιαλωμένο και λιγότερο στο νερό βρύσης), στη μπίρα, στο έδαφος, στα ποτάμια, στον αέρα, ακόμα και στα πιο βαθιά σημεία των ωκεανών, στις τροφές που τρώμε, στα ψάρια ιχθυοτροφείου, στα πουλιά, στα θηλαστικά, στα όστρακα, στο θαλασσινό αλάτι, στο μέλι, στις κονσέρβες ψαριών, στα κοτόπουλα... Γενικά, σε όλη τη διατροφική αλυσίδα και σε προϊόντα που ούτε υποπτευόμαστε ότι μπορεί να τα περιέχουν. Οι αριθμοί που ακολουθούν είναι εκφοβιστικοί:

• Τουλάχιστον 267 είδη θαλάσσιων οργανισμών έχουν επηρεαστεί παγκοσμίως από τα μικροπλαστικά
• 44% των θαλάσσιων πτηνών τρώνε πλαστικό
• 100.000 θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν ετησίως από κατανάλωση μικρο- και μακροπλαστικών.
• Η ετήσια διατροφική έκθεση για τους Ευρωπαίους καταναλωτές οστρακοειδών αναφέρει μέχρι 11.000 μικροπλαστικά ανά άτομο.
• Ένας μέσος ενήλικας εισπνέει και καταπίνει, μέσω του νερού και της τροφής, από 74.000 έως 121.000 μικροπλαστικά το χρόνο.

Πώς φτάνουμε σε αυτούς τους αριθμούς;

Η εισβολή των μικροπλαστικών στη ζωή μας γίνεται με τρόπους που ούτε καν φανταζόμαστε. Π.χ., ένα μεγάλο ποσοστό των τροφίμων μολύνονται από μικροπλαστικά που αιωρούνται μέσα στη σκόνη του περιβάλλοντος. Μεγάλη συνεισφορά έχουν και οι λεγόμενες «βιοδιασπώμενες» σακούλες, καθώς είναι κατασκευασμένες για να διασπώνται εύκολα στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στην μορφή των μικροπλαστικών πολύ πιο γρήγορα από τις κοινές πλαστικές σακούλες. Κατά την πλύση στο πλυντήριο, ένα και μόνο συνθετικό ρούχο (π.χ. fleece) απελευθερώνει περίπου 1.900 μικροπλαστικές ίνες στο αποχετευτικό σύστημα. Παρά το γεγονός ότι μεγάλος όγκος αυτού του νερού καταλήγει σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, επειδή η απομάκρυνση των μικροπλαστικών δεν είναι εφικτή με την υπάρχουσα τεχνολογία, αυτά καταλήγουν στη θάλασσα. Ο καθένας μας, και μάλιστα με διάφορους τρόπους, απελευθερώνει καθημερινά στο περιβάλλον κατά μέσο όρο 2,4 mg μικροπλαστικών. Εδώ είναι που κάποιος, πολύ λογικά, θα σκεφτεί και θα προτείνει την κατάργηση των πλαστικών από τη ζωή μας. Η λύση αυτή δεν είναι ούτε απλή, ούτε εφικτή, ούτε, πολύ περισσότερο, φιλική προς το περιβάλλον.

Σύμφωνα με τη βρετανική ομοσπονδία πλαστικών, μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι εάν αντικαθιστούσαμε το πλαστικό με άλλα υλικά, θεωρητικά περισσότερο φιλικά προς το περιβάλλον, αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση της κατανάλωσης συσκευασιών, όσον αφορά τη μάζα, την ενέργεια και τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, αυτή η κίνηση, ακόμα και αν γινόταν εν μία νυκτί, θα είχε ως αποτέλεσμα 2,7 φορές περισσότερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.

Οπότε τι κάνουμε; Υπάρχει ελπίδα;

Η ιδέα της απόλυτης αποπλαστικοποίησης και της επιστροφής σε μια προ-πλαστική εποχή είναι ανεδαφική, μη ρεαλιστική και ανέφικτη. Γι’ αυτό και πολύ λίγοι είναι εκείνοι που ζητούν αυτήν την επιστροφή. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι πρόβλημα, και η λύση του φαίνεται να απαιτεί άμεσες, βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόσθεσμες και μακροπρόθεσμες δράσεις και σχεδιασμό, με πρώτες και επιβεβλημένες, τη συστηματική ανακύκλωση, την ενημέρωση, τη δημόσια συζήτηση, στην οποία μια ελάχιστη συνεισφορά φιλοδοξεί να έχει αυτό το άρθρο, και τον έλεγχο της υγείας μας, όχι στη βάση συγκεκριμένου προβλήματος, αλλά στη βάση μιας συστηματικής, προληπτικής αντιμετώπισης.

Πηγές: https://www.bbc.com/, https://archipelago.gr/, https://www.huffingtonpost.gr/, https://tvxs.gr/

*Συλλογικό άρθρο από τα Διαγνωστικά Εργαστήρια και την Ουρολογική Κλινική του Μetropolitan Hospital.