Έγκαυμα: πρώτες βοήθειες – τι πρέπει να κάνετε

Έγκαυμα είναι μια βλάβη των ιστών η οποία μπορεί να προκληθεί από έκθεση σε θερμότητα, ψύχος, ακτινοβολία, χημικές ουσίες και τριβή. Τα εγκαύματα εμφανίζονται κυρίως στους ιστούς του δέρματος, και σπανιότερα στους βλεννογόνους.

Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η έκβαση του εγκαύματος εξαρτάται όχι μόνο από την αιτία που το προκάλεσε, την έκταση και την σοβαρότητα του αλλά και από την άμεση και σωστή παροχή πρώτων βοηθειών. 

Έγκαυμα από τον ήλιο

Καθώς βρισκόμαστε στην αρχή του καλοκαιριού θα ήθελα να ξεκινήσω με τα ηλιακά εγκαύματα του καλοκαιριού.  Είναι θεωρώ γνωστό πλέον ότι η χρόνια έκθεση στον ήλιο και κυρίως κατά τις μεσημεριανές ώρες προκαλεί βλάβες που σαφώς δεν περιορίζονται στις παροδικές μικροενοχλήσεις και κοκκινίλες στο δέρμα μας.

Ο πόνος και ο ερεθισμός μπορούν να αντιμετωπιστούν με χρήση ήπιων αναλγητικών, ψυχρών κομπρεσών και ενυδατικών λοσιόν με αλόη βέρα ή calamine.  Προσοχή χρειάζεται και για την αποφυγή αφυδάτωσης του οργανισμού με λήψη επαρκών υγρών και αποφυγή του αλκοόλ.  Για ιδιαιτέρως εκτεταμένα  εγκαύματα ή εγκαύματα που έχουν προκαλέσει φουσκάλες αλλά και για εγκαύματα σε παιδιά ή μωρά συστήνεται ιατρική αξιολόγηση.  

Έγκαυμα από ζεστά υγρά ή καυτές επιφάνειες

Η δεύτερη πιο συχνή κατηγορία εγκαυμάτων είναι τα θερμικά εγκαύματα. 

Μωρά, μικρά παιδιά αλλά και ενήλικες συχνά μέσα στο σπίτι, εμπλέκονται σε ατυχήματα με ζεστό νερό, καυτό λάδι, σίδερο σιδερώματος και άλλες καυτές επιφάνειες ή πηγές θερμότητας ακόμη και με ανοικτή φλόγα που χρησιμοποιούν καθημερινά. 

Ο γενικός κανόνας πρώτων βοηθειών για θερμικά εγκαύματα είναι:

• όσο το δυνατό πιο άμεση μείωση του θερμικού φορτίου της περιοχής που έχει καεί. 

Απαγορεύεται κάθε χρήση:

• λαδιού
• βαζελίνης
• οδοντόκρεμας
• πάγου κλπ.

Επιβάλλεται μόνο:

1.  τρεχούμενο κρύο νερό βρύσης για τουλάχιστον δέκα λεπτά πάνω στην περιοχή
2. αφαίρεση των κοσμημάτων όπως δακτυλιδιών και των ρούχων που εμφανίζονται ποτισμένα με καυτό υγρό ή που φλέγονται με ιδιαίτερη όμως προσοχή και μόνο στην περίπτωση που αυτά δεν έχουν προσκολληθεί πάνω στο τραύμα.

Η έκταση και η σοβαρότητα του εγκαύματος αλλά και η ηλικία του παθόντα καθορίζουν το εάν χρειάζεται ιατρική φροντίδα.

Εγκαύματα, πρώτου, δευτέρου, τρίτου βαθμού

Τα θερμικά εγκαύματα διαχωρίζονται σε πρώτου, δευτέρου και τρίτου βαθμού και έχουν διαφορετική αντιμετώπιση και πρόγνωση. Κατά κανόνα εγκαύματα πρώτου βαθμού δεν χρήζουν άμεσης ιατρικής φροντίδας. 

Εγκαύματα τρίτου βαθμού αλλά και εγκαύματα δεύτερου βαθμού με επιφάνεια μεγαλύτερη από το 10% του σώματος χρήζουν άμεσης και ειδικής ιατρικής φροντίδας καθώς ο κίνδυνος καταπληξίας ή σοκ είναι μεγάλος και θανάσιμος.

Θύματα εκτεταμένων εγκαυμάτων δευτέρου και εγκαυμάτων τρίτου βαθμού από πηγή ανοικτής φλόγας πρέπει να εξεταστούν και για πιθανή ύπαρξη εγκαύματος στους βλεννογόνους. 

Έτσι λοιπόν εάν η επιφάνεια του εγκαύματος ενός ενήλικα είναι μεγαλύτερη από τις δύο παλάμες μας τότε πρέπει να τον μεταφέρουμε σε νοσοκομείο. Στο μεσοδιάστημα θα εφαρμόσουμε τον βασικό κανόνα πρώτων βοηθειών που αφορά την μείωση του θερμικού φορτίου της περιοχής και θα εφαρμόσουμε χαλαρά μεμβράνη στην περιοχή.  Γάζες ή ελαστικοί επίδεσμοι απαγορεύονται.

Έγκαυμα σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας

Θερμικά εγκαύματα προκαλούνται και από ηλεκτροπληξία αλλά και με τριβή. Στην περίπτωση ηλεκτροπληξίας πριν σπεύσετε να βοηθήσετε το θύμα βεβαιωθείτε ότι έχετε διακόψει την παροχή του ρεύματος και ότι δεν πλησιάζετε το θύμα σε βρεγμένη επιφάνεια.  Εναλλακτικά χρησιμοποιείστε ένα ξύλο για να μετακινήσετε το θύμα μακριά από την πηγή του ρεύματος.  Μεταφέρετε τον ασθενή άμεσα σε νοσοκομείο ώστε να αξιολογηθούν όχι μόνο τα επιφανειακά εγκαύματα στο σημείο εισόδου και εξόδου του ηλεκτρικού ρεύματος αλλά και η καρδιακή, μυϊκή αλλά και γενική κατάσταση της υγείας του. 

Έγκαυμα μετά από πτώση

Θερμικό έγκαυμα όμως μπορεί να δημιουργηθεί και από τριβή όπως για παράδειγμα μετά από πτώση από μοτοσυκλέτα σε κίνηση πάνω στο οδόστρωμα.  Τότε σημαντικό είναι να γίνει άμεσος καθαρισμός και δη χειρουργικός του τραύματος καθώς ουλές μπορεί να προκύψουν όχι μόνο από το έγκαυμα αλλά και χρωματισμός του δέρματος (Tattoing) από μικρά τρίμματα της ασφάλτου.

Έγκαυμα από χημική ουσία 

Η τρίτη κατηγορία εγκαυμάτων είναι τα χημικά εγκαύματα. Η αντίδραση των χημικών ουσιών οξέων, αλκάλεων με τις πρωτεΐνες και τα λευκώματα των ιστών παράγει θερμότητα και ουσιαστικά έχει τα ίδια αποτελέσματα με τα θερμικά εγκαύματα. Η σοβαρότητα αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισης του χημικού εγκαύματος εξαρτάται από το είδος και την πυκνότητα της χημικής ουσίας αλλά και το σημείο του σώματος που έχει εκτεθεί. Υγρά μπαταρίας, αμμωνία, χλώριο, κλπ. μπορεί να προκαλέσουν επιδερμικά ή εσωτερικά εγκαύματα εάν καταποθούν. 

Σε περίπτωση επαφής με κάποιο χημικό θα πρέπει:

• να απομακρυνθεί άμεσα όσο το δυνατό μεγαλύτερη ποσότητα από το χημικό με άφθονο νερό
• να αφαιρεθούν τα βρεγμένα ρούχα και τυχόν κοσμήματα.
• να εξετασθείτε από γιατρό εάν η έκταση του εγκαύματος είναι μεγαλύτερη από 10 εκατοστά ή εάν το έγκαυμα βρίσκεται στο πρόσωπο, στα χέρια, στα πόδια, στους γλουτούς, την βουβωνική χώρα ή σε κάποια μεγάλη άρθρωση όπως το γόνατο. 

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται σε περίπτωση που χημικά έρθουν σε επαφή με τα μάτια καθώς πρέπει να χρησιμοποιηθεί τρεχούμενο νερό για τουλάχιστον 20 λεπτά στην περιοχή πριν την μετάβαση του παθόντα σε νοσοκομείο.

 *Άρθρο του Ευάγγελου Μπελλώνια MD. Πλαστικού και Επανορθωτικού Χειρουργού, Επιστημονικού Συνεργάτη ΥΓΕΙΑ.