“Δίμορφος”: Με τη σφραγίδα του ΑΠΘ η ονοματοδοσία αστεροειδούς

Επίσημα ανάδοχος έγινε πριν από λίγες ημέρες το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, καθώς το όνομα που επιλέχθηκε για να δοθεί στον αστεροειδή-στόχο της πρώτης αποστολής πλανητικής άμυνας προτάθηκε από τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Κλεομένη Τσιγάνη. Και το όνομα αυτού… «Δίμορφος». 

Η επίσημη ονομασία του δορυφόρου του παραγήινου αστεροειδούς «Δίδυμος» εγκρίθηκε από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση (International Astronomical Union -IAU) και η ανακοίνωση του ονόματος έγινε στις 23 Ιουνίου 2020, με ταυτόχρονα δελτία τύπου από την IAU, τη NASA και την ESA.

Σύμφωνα με το ΑΠΘ, "ο δορυφόρος του παραγήινου αστεροειδούς «Δίδυμος» αποτελεί τον στόχο της πρώτης ιστορικά διαστημικής αποστολής πλανητικής άμυνας, στην οποία συμμετέχει και το ΑΠΘ. Τον Ιούλιο του 2021 η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) θα εκτοξεύσει το 600 κιλών σκάφος DART (Double Asteroid Redirection Test) με προορισμό το ζεύγος Δίδυμου-Δίμορφου, προκειμένου έναν χρόνο αργότερα, το 2022, να συγκρουστεί με τον Δίμορφο, με ταχύτητα περίπου 25.000 χλμ./ώρα! Έτσι, με το πείραμα αυτό θα δοκιμαστεί για πρώτη φορά στην πράξη η εκτροπή από την τροχιά του ενός δυνητικά επικίνδυνου για τη Γη αστεροειδούς. 

Το σύστημα Δίδυμος-Δίμορφος δεν αποτελεί πραγματικό κίνδυνο για τη Γη, αλλά θα διέλθει σε αρκετά κοντινή απόσταση από τον πλανήτη μας το 2022, έτσι ώστε το πείραμα να καταστεί εφικτό. Η ύπαρξη δορυφόρου στο σύστημα (Δίμορφος) καθιστά τον στόχο ιδανικό, καθώς η μεταβολή που θα υποστεί η τροχιά του Διμόρφου γύρω από τον Δίδυμο, λόγω της πρόσκρουσης του DART, θα είναι παρατηρήσιμη από μεγάλα επίγεια τηλεσκόπια.   

Την αποστολή DART στον Δίμορφο θα ακολουθήσει το 2024 η αποστολή Hera (Ήρα) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) που θα μελετήσει λεπτομερώς τα αποτελέσματα της σύγκρουσης τόσο μορφολογικά όσο και κινητικά. Η συνεργατική αυτή αποστολή των NASA και ESA είναι γνωστή και ως “AIDA” (Asteroid Impact and Deflection Assessment).

Ο Δίδυμος ανακαλύφθηκε το 1996, αλλά ο δορυφόρος του -που μέχρι πρότινος δεν είχε επίσημη ονομασία- ανακαλύφθηκε το 2003. Μετά την έγκριση των αποστολών DART (2016) και Hera (2019), αποφασίστηκε ότι ο πρώτος ιστορικά στόχος μιας αποστολής πλανητικής άμυνας δικαιούται να έχει δικό του όνομα. Οι επιστημονικά υπεύθυνοι των δύο αποστολών συγκέντρωσαν προτάσεις από την επιστημονική κοινότητα, τις οποίες προώθησαν στους ερευνητές που είχαν ανακαλύψει το σύστημα των δύο σωμάτων. Οι ερευνητές επέλεξαν την καλύτερη, κατά τη γνώμη τους, ονομασία για τον δορυφόρο, την οποία και πρότειναν στη Διεθνή Αστρονομική Ένωση".

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Κλεομένης Τσιγάνης, ο οποίος πρότεινε το όνομα του αστεροειδούς, είναι μέλος της Ερευνητικής Ομάδας των δύο αποστολών (DART και Hera) και Πρόεδρος της κοινής Ομάδας Εργασίας της AIDA για τη δυναμική συμπεριφορά του Διδύμου. 

«Το όνομα Δίμορφος μαρτυρά τις μορφολογικές μεταβολές που θα υποστεί ο στόχος μας με την πρόσκρουση του DART. Ο Δίμορφος θα γίνει το πρώτο ουράνιο σώμα στην ιστορία που θα είναι γνωστό στον άνθρωπο με δύο διαφορετικές μορφές: αυτή που θα αντικρίσει η αποστολή DART, πριν από την πρόσκρουσή της σε αυτό, και η μεταγενέστερη, την οποία θα ‘’δει’’ η Hera, μερικά χρόνια αργότερα», εξήγησε σχετικά με την επιλογή του ονόματος ο κ. Τσιγάνης. 

Από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στην Ερευνητική Ομάδα των δύο αποστολών συμμετέχουν ακόμη ο Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Γεώργιος Βουγιατζής, και ο Μεταδιδακτορικός Ερευνητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, Ιωάννης Γκόλιας. Η ομάδα πλαισιώνεται, επίσης, από νεότερους ερευνητές, που  συμμετέχουν ενεργά μέσω αντίστοιχου ερευνητικού προγράμματος το οποίο χρηματοδοτείται από την ΕΕ (Πρόγραμμα Horizon 2020).