Βρογχικό άσθμα: Η σύγχρονη προσέγγιση

 Αν εμφανίζετε κάποιο η κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα, τότε είναι πιθανό να πάσχετε από βρογχικό άσθμα.

• Βήχας ξηρός, παροξυσμικός, που μπορεί να διαρκεί ώρες, μέρες, ή παρατείνεται για εβδομάδες, επιδεινώνεται τις πρωινές ή βραδινές ώρες, με την άσκηση, με το γέλιο, με το ψυχικό στρες, με την έκθεση σε αλλεργιογόνα.
• Δύσπνοια και μειωμένη απόδοση στην άσκηση.
• Αίσθημα βάρους στο στήθος.
• Συριττουσα αναπνοή, "γατάκια", ακουστά από τον ίδιο τον ασθενή ή ακόμα και από τους γύρω του.
• Διακύμανση των συμπτωμάτων αυτών απο ώρα σε ώρα, με χαρακτηριστική επιδείνωση τις βραδινές ή τις πρώτες πρωινές ώρες, ή από μέρα σε μέρα, ιδιαίτερα μετά από έκθεση σε εκλυτικούς παράγοντες, όπως το ψυχικό στρες, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, τα αλλεργιογόνα ή άλλοι εισπνεόμενοι ερεθιστικοί παράγοντες, οι ατμοσφαιρικοί ρύποι, ο κρύος αέρας, η άσκηση καθώς επίσης στα πλαίσια προεμμηνορυσιακού συνδρόμου.

Το βρογχικό άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης αναπνευστική νόσος που χαρακτηρίζεται από βρογχική υπεραντιδραστικότητα σε διάφορα ερεθίσματα και μεταβαλλόμενη απόφραξη των αεραγωγών. Εκτιμάται ότι περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι, παιδιά και ενήλικες, πάσχουν απο άσθμα παγκοσμίως. Η συχνότητά του είναι μεγαλύτερη στις πλούσιες βιομηχανικές χώρες και μικρότερη στα αναπτυσσόμενα κράτη. Αντίθετα, οι θάνατοι απο άσθμα είναι περισσότεροι στις χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες. Υπολογίζεται ότι το άσθμα ευθύνεται ετησίως για 250.000 θανάτους. Σύμφωνα με επιδημιολογική μελέτη του 2011 στηνΕλλάδα, ο επιπολασμός του άσθματος είναι 8,5% στο γενικό πληθυσμό και 6% στα άτομα κάτω των 18 ετών.

Για την εμφάνισή του ενοχοποιούνται κληρονομικοί αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η ρύπανση, οικιακά, επαγγελματικά ή ατμοσφαιρικά αλλεργιογόνα, η παθητική ή η ενεργητική έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, η παχυσαρκία, ακόμη και διατροφικοί παράγοντες, με κύριο ένοχο τη γρήγορη διατροφή "δυτικού τύπου". Άσθμα και αλλεργία πολύ συχνά συνυπάρχουν, και μάλιστα η ρινίτιδα είναι προγνωστικός παράγοντας για την ανάπτυξη σοβαρότερου άσθματος.

Στη χώρα μας, δυστυχώς ακόμη και σήμερα, πολλοί ασθενείς ταλαιπωρούνται από τα συμπτώματα τους αρκετό καιρό πριν τεθεί η διάγνωση και καταλήγουν στον πνευμονολόγο, αφού πρώτα έχουν υποβληθεί σε πολυάριθμες ακτινογραφίες ή ακόμη και αξονικές τομογραφίες θώρακοςκαι έχουν λάβει επανειλημμένα σχήματα αντιβιοτικών, χωρίς βέβαια όφελος, αφού η νόσος δεν είναι μικροβιακή, ή σύντομα σχήματα εισπνεόμενων βρογχοδιασταλτικών, που βέβαια ωφελούν παροδικά, καιμετά τη διακοπή τουςτα συμπτώματα υποτροπιάζουν.

Η διάγνωση του άσθματος είναι απλή, ανώδυνη και φθηνή. Στηρίζεται βέβαια στην κλινική υποψία που προκύπτει από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα.

Η σπιρομέτρηση είναι η πρώτη εξέταση στην οποία υποβάλλεται κάθε ασθενής με υποψία ασθματος. Συνήθως γίνεται πριν και μετά τη χορήγηση εισπνεόμενου βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου. Σε τυπικές περιπτώσεις διαπιστώνεται κάποιου βαθμού απόφραξη της ροής του αέρα, η οποία αναστρεφεται σε μεγάλο βαθμό μετά τη χορήγηση βρογχοδιαστολής. Είναι σημαντικό να γνωρίζει κανείς ότι φυσιολογική σπιρομετρηση δεν αποκλείει τη διάγνωση άσθματος, ενώ θετική σπιρομέτρηση την τεκμηριώνει. Η διαδικασία είναι απλή και ανώδυνη, χρειάζεται το πολύ μισή ώρα και πραγματοποιείται στα πνευμονολογικά ιατρεία και στα εργαστήρια λειτουργικού ελέγχου της αναπνοής που διαθέτουν τα νοσοκομεία.

Παρά το γεγονός ότι το άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση για την οποία δεν υπάρχει μέχρι σήμερα δυνατότητα πλήρους ίασης, υπάρχουν σήμερα πολλές θεραπευτικές επιλογές με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα. Ο στόχος της φαρμακευτικής αγωγής είναι να τεθεί η νόσος υπό πλήρη έλεγχο και να βελτιστοποιηθεί η ποιότητα της ζωής του ασθενούς. Αυτό σημαίνει:

• ημερήσια συμπτώματα λιγότερα απο 2 την εβδομάδα
• κανένας περιορισμός των δραστηριοτήτων (π.χ. άσκησης)
• καθόλου νυχτερινά συμπτώματα ή αφυπνίσεις λόγω άσθματος
• χρήση ανακουφιστικών φαρμάκων λιγότερο απο 2 φορές την εβδομάδα
• καθόλου παροξύνσεις

Η φαρμακευτική αγωγή του ασθενούς ρυθμίζεται με άξονα την επίτευξη αυτών των στόχων και μπορεί να αυξομειώνεται ή και να διακόπτεται κατα διαστήματα. Η σχέση πνευμονολόγου και ασθενούς πρέπει να είναι στενήκαι είναι απολύτως αναγκαίο ο ασθματικός να γνωρίζει σε βάθος την ασθένειά του και να συμμετέχει στη θεραπεία του.

Η προσπάθεια αποφυγής των αλλεργιογόνων ή αλλων εκλυτικών παραγόντων, η απώλεια περιττού βάρους και διακοπή του καπνίσματος, ενεργητικού και παθητικού, συμβάλλουν σημαντικά στον έλεγχο της νόσου και στην αποκλιμάκωση της αγωγής. Οι παροξύνσεις, ευτυχώς σπάνια, μπορεί να αποβούν μοιραίεςκαι γι' αυτό χρειάζονται άμεση και επιθετική αντιμετώπιση.

Έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια εποχή που η επιστήμη εξελίσσεται ραγδαία προς όφελος των ασθενών και έτσι είναι εφικτό οι ασθματικοί να ζουν μια ζωή χωρίς περιορισμούς εξαιτίας της νόσου τους.

*Άρθρο της Παναγιώτας Καρύδη,  Πνευμονολόγου - Διευθύντριας Β΄ Πνευμονολογικής Κλινικής Metropolitan General.