COVID-19: ιστορική αναδρομή, τύποι, προφύλαξη, συμπτώματα, εμβολιασμοί και παρακολούθηση

Οι κορωνα-ιοί ή κορωνοϊοί (κατά Μπαμπινιώτη) ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του '60 και αποτελούν μεγάλη οικογένεια RNA- ιών με περίβλημα. Ορισμένοι κορωνοϊοί προκαλούν νόσο στον άνθρωπο και άλλοι κυκλοφορούν μόνο μεταξύ θηλαστικών και πτηνών (καμήλα, αγελάδες, γάτες, νυχτερίδες κ.α.). Όλοι προκαλούν αναπνευστικά, εντερικά, ηπατικά και νευρολογικά νοσήματα.

Σπανίως κορωνοϊοί ζώων αναμιγνύονται με ανθρώπειους και τότε διασπείρονται στους ανθρώπους. Αυτό συνέβη το 2002-2003 με την γνωστή επιδημία SARS (Severe Acute Respira-tory Syndrome) και το 2012 την MERS (Middle East Respiratory Syndrome).

Οι κορωνοϊοί ενοχοποιούνται για σημαντικό ποσοστό των κοινών κρυολογημάτων και μεταδίδονται με παρόμοιο τρόπο, όπως όλοι οι ιοί που προσβάλουν το αναπνευστικό, πρωταρχικά με τα σταγονίδια και τα μολυσμένα χέρια. Aκόμη σχετίζονται με την εποχή (συχνότερα προκαλούν λοιμώξεις χειμώνα, άνοιξη). Οι κορωνοϊοί μπορούν να προκαλέσουν πυρετό όσο και συμπτώματα από το ανώτερο και κατώτερο αναπνευστικό.

Μέχρι τώρα έχουν αναγνωριστεί 7 στελέχη ανθρώπειων κορωνοϊών. Οι τέσσερις είναι οι επικρατέστεροι και συνήθως προκαλούν συμπτώματα κοινού κρυολογήματος σε ανοσοεπαρκή άτομα. Οι τρεις νέοι προκαλούν επιδημίες και είναι ο SARS-CoV, ο MERS-CoV και ο σημερινά προστιθέμενος SARS-CoV-2 (COVID-19). Τα τρία νεότερα είναι ζωονοσογόνα στελέχη που έχουν συνδεθεί με θανατηφόρα νοσήματα στον άνθρωπο. Ο SARS-CoV ήταν ο αιτιολογικός παράγοντας των εστιών σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου που το 2002 παρουσιάστηκε στην επαρχία Guangdong της Κίνας, ενώ ο MERS-CoV ήταν ο αιτιολογικός παράγοντας που ευθυνόταν για τις εστίες σοβαρών αναπνευστικών νοσημάτων του 2012 στην Μέση Ανατολή.

Τύποι κορωνοϊών που προσβάλλουν τον άνθρωπο:

Κοινοί ανθρώπειοι κορωνοϊοί

• HCoV-229E (alphacoronavirus)
• HCoV-NL63 (alphacoronavirus)
• HCoV-OC43 (betacoronavirus)
• HCoV-HKU1(betacoronavirus)

Νέοι ανθρώπειοι κορωνοϊοί

• SARS-CoV (betacoronavirus)
• MERS-CoV (betacoronavirus)
• SARS-CoV-2 (COVID-19) (betacoronavirus)

Ιστορική αναδρομή της πανδημίας από COVID-19

Τον Δεκέμβριο του 2019, η πόλη Wuhan της επαρχίας Hubei, (έβδομη μεγαλύτερη πόλη της Κίνας με 11 εκατομμύρια κατοίκους) έγινε το κέντρο μιας επιδημίας πνευμονίας αγνώστου αιτιολογίας με παγκόσμια εμπλοκή. Οι Κινεζικές αρχές έδρασαν αμέσως για τον έλεγχο της επιδημίας. Στις αρχές του Ιανουαρίου 2020 Κινέζοι επιστήμονες απομόνωσαν τον νέο κορωνοϊό από την ομάδα των ασθενών στο Wuhan. Η επιδημία πιστεύεται ότι ξεκίνησε από τοπική αγορά θαλασσινών και άγριων βρώσιμων ζώων.

Ο κορωνοϊός που απομονώθηκε έγινε επίσημα γνωστός από τις 11 Φεβρουαρίου 2020 ως Severe acute respiratory syndrome (SARS) coronavirus 2 (SARS-CoV-2) και είναι ο νέος ιός που προκαλεί τη νόσο COVID-19.

Μέσω ταξιδιωτών η νόσος μεταδόθηκε σε άλλες περιοχές της Κίνας, της Ασίας, της Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας. Έτσι η ΠΟΥ (WHO) χαρακτήρισε το φαινόμενο ως Πανδημία.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι εντός 30 ημερών μια τοπική επιδημία κατέστη πανδημία.

Η θνητότητα από τη νόσο υπολογίστηκε αρχικώς στο 2,3% (2,9% στο Hubei, και 0,4% σε άλλες περιοχές της Κίνας). Όπως διαπιστώνεται, η θνητότητα ανάλογα με την ηλικία, το φύλο και το υποκείμενο νόσημα κυμαίνεται από <0,5 έως και >15%.

Οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα από όσο οι γυναίκες (51,4% : 48,6%).

Η ηλικία ?60 ετών και τα υποκείμενα νοσήματα είναι προδιαθεσικοί παράγοντες (υπέρταση, διαβήτης, χρόνιο αναπνευστικό νόσημα, καρκίνος κ.α.).

Οι περισσότερες επιβεβαιωμένες περιπτώσεις ήταν ελαφρές (80,9%) και αφορούσαν άτομα ηλικίας 30-69 ετών. Σοβαρά νόσησαν τα 13,8%: δύσπνοια, ταχύπνοια (?30 αναπνοές/λεπτό), κορεσμός Ο2 ?93%, σχέση αρτηριακής μερικής πίεσης οξυγόνου προς κλάσμα εκπνεόμενου οξυγόνου PaO2/FiO2<300.

Όλοι οι θάνατοι διαπιστώθηκαν σε βαριά πάσχοντες (αναπνευστική ανεπάρκεια, σηπτική καταπληξία, πολυοργανική ανεπάρκεια) όπου η θνητότητα ήταν 49%.

Προφύλαξη από τη νόσο

Αρχικά πρέπει να μην ξεχνάμε ότι το 80% όσων προσβληθούν από τον ιό θα εκδηλώσουν από κανένα έως ήπια συμπτώματα που δεν θα ανησυχήσουν. Ορισμένοι θα παρουσιάσουν πυρετό ή/και βήχα και πάλι δεν θα ανησυχήσουν και θα ιαθούν. Ωστόσο, στο 20% των περιπτώσεων, ιδιαίτερα στα άτομα μεγάλης ηλικίας ή/και με υποκείμενη νόσο (τα άτομα αυτά αναφέρονται ως υψηλού κινδύνου), η νόσος μπορεί να γίνει σοβαρότερη, να παρουσιαστεί αναπνευστική δυσχέρεια, μπορεί και επιδεινούμενη και να οδηγήσει σε νοσηλεία στο νοσοκομείο ή στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ή ακόμα και στην απώλεια του ατόμου αυτού.

Από την εμπειρία που έχουμε αποκομίσει από τη νόσο μέχρι τώρα, γνωρίζουμε ότι πρόκειται για λοίμωξη ιδιαίτερα μεταδοτική, όλο το ανθρώπινο γένος δεν έχει αντισώματα κατά του ιού, άρα είναι ευάλωτο. Ακόμη, όσοι νόσησαν και ήταν ηλικίας έως 10 ετών, παρουσίασαν πιο ήπια συμπτώματα, ελάχιστοι χρειάστηκαν νοσηλεία και κανένας δεν έχασε τη ζωή του. Η εικόνα υπήρξε σοβαρότερη στις μεγαλύτερες ηλικίες, ενώ υπήρξε αρκετά σοβαρή στα άτομα υψηλού κινδύνου και στα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών, με ποσοστά θνητότητας άνω του 15%.

Συμπτώματα της νόσου

Τα συνηθέστερα συμπτώματα της λοίμωξης από τον COVID-19 είναι:

• Πυρετός (88%)
• Ξηρός βήχας (68%)
• Αναπνευστική δυσχέρεια (19%)

Η δυσπεψία και η διάρροια είναι ασυνήθεις εκδηλώσεις, ωστόσο, παρατηρείται στο 50% περίπου των νοσηλευομένων. Άλλα σημεία είναι η ανοσμία, που αποτελεί σημείο και άλλων ιώσεων του ανώτερου αναπνευστικού, οι μυαλγίες, η κεφαλαλγία και ο πονόλαιμος. Ο χρόνος επώασης (ο χρόνος μεταξύ εγκατάστασης του ιού στον οργανισμό μας και της έναρξης των συμπτωμάτων της λοίμωξης) για τον COVID-19 υπολογίζεται στις 5-6 ημέρες. Ωστόσο, μπορεί να κυμαίνεται από 1 έως και 14 ημέρες.

Δεν διατίθενται φάρμακα με διαπιστωμένη αποτελεσματικότητα κατά του ιού. Αυτή τη στιγμή γίνονται κλινικές δοκιμές με φάρμακα που είχαν δοκιμαστεί κατά του ιού Ebola, κατά του ιού HIV και δοκιμάζεται το παλαιό και γνωστό ανθελονοσιακό χλωροκίνη. Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο για την προφύλαξη από τη νόσο, έτσι το μόνο που μένει για προφύλαξη είναι η αποφυγή έκθεσης στον ιό.

Προφύλαξη από τη νόσο COVID-19

Όσα είναι γνωστά για την προφύλαξη από κάθε ιό, απλά ισχύουν και για τον COVID-19:

• Μην έρχεσαι σε επαφή με άτομο άρρωστο
• Αν δεν έχεις πλύνει τα χέρια σου μην αγγίζεις το πρόσωπό σου
• Αν βήχεις ή φταρνίζεσαι, κάλυψε το στόμα και τη μύτη σου με χάρτινο μαντήλι και πέταξέ το στα σκουπίδια
• Τακτικά καθάριζε και απολύμανε αντικείμενα και επιφάνειες που χρησιμοποιούνται συχνά
• Πλένε τα χέρια σου συχνά με σαπούνι και νερό τουλάχιστον για 20 δευτερόλεπτα, ιδιαίτερα πριν το φαγητό, μετά τη χρήση της τουαλέτας και μετά από φύσημα της μύτης, βήχα ή φτάρνισμα
• Καθάρισε τα χέρια σου με διάλυμα οινοπνεύματος (τουλάχιστον 60% αλκοόλης) αν δεν διατίθενται σαπούνι και νερό
• Αν παρουσιάσεις σημεία ή συμπτώματα λοίμωξης από τον COVID-19 ή είσαι γιατρός, νοσηλευτής ή άτομο εργαζόμενο στην παροχή υγείας που ασχολείται με πάσχοντες, ο ΕΟΔΥ συνιστά τη χρήση μάσκας για την αποφυγή μετάδοσης οιουδήποτε ιού, που μπορεί να φέρεις, σε άλλους.
• Το παιδί δεν είναι βόμβα για τη μετάδοση της νόσου. Απλά το παιδί μπορεί να νοσεί και να μην εκδηλώνει κανένα ή ελάχιστα σημεία της νόσου (φορέας), σε αντίθεση με τον μεγαλύτερο που πιο σπάνια δεν θα εκδηλώσει τη νόσο.

Όλα τα μέτρα που έχουν ληφθεί από το Ελληνικό κράτος είναι ορθά, γιατί βασίζονται στην εμπειρία που αποκτήθηκε από την Κίνα και την Ιταλία και οφείλουμε όλοι να τα ακολουθούμε.

Συνεπώς ακολουθούμε τις οδηγίες του Υπουργείου Υγείας κατά γράμμα, δεν κάνουμε παλικαριές, δεν παριστάνουμε ότι μόνο εμείς γνωρίζουμε και οι άλλοι δεν ξέρουν και:

• Μένουμε σπίτι
• Με το πρώτο σημείο δεν πηγαίνουμε στον γιατρό, ούτε στο νοσοκομείο (80% δεν θα χρειαστείτε νοσηλεία)
• Επικοινωνούμε συχνά με τον γιατρό μας
• Τηλεφωνικά παίρνουμε οδηγίες
• Αν παρουσιάσουμε δυσκολία στην αναπνοή, ζητάμε τηλεφωνικά βοήθεια και ζητάμε μεταφορά σε νοσοκομείο, αν η δύσπνοια επιδεινώνεται.

Εμβολιασμοί και Παιδιατρική παρακολούθηση

Σύμφωνα με τις οδηγίες της AAP οι αρχικοί εμβολιασμοί πρέπει να γίνουν, καθώς επίσης και οι απαραίτητοι επανεμβολιασμοί.

Ο Παιδίατρος οφείλει να τηρεί τους κανόνες, ωσάν κάθε παιδί που εμβολιάζει να είναι φορέας του ιού (μάσκα, γυαλιά, γάντια, μπλούζα μιας χρήσης που να καλύπτει όλο το σώμα, καπέλο), όλα μιας χρήσης, σαπούνισμα χεριών πριν και μετά από κάθε εξέταση, καλός καθαρισμός εργαλείων με οινόπνευμα 70% μετά τη χρήση σε κάθε ασθενή.

Ο Παιδίατρος θα παρακολουθεί όλα τα παιδιά με ελαφρό ή/και μέτριας βαρύτητας πρόβλημα υγείας μόνο τηλεφωνικά ή διαδικτυακά και θα εξετάζει μόνο εκείνα που πραγματικά παρουσιάζουν ή που μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρό πρόβλημα υγείας.

Σε αντίθεση με τους εμβολιασμούς των παιδιών, όλοι οι εμβολιασμοί των ενηλίκων πρέπει να αναβληθούν για αργότερα.

 *Άρθρο του Δημήτριου Καφετζή, Ομότιμου Καθηγητή Παιδιατρικής ΕΚΠΑ.