Φάρμακα και νεφρική λειτουργία

Ο νεφρός είναι το όργανο το οποίο συμβάλει στην απέκκριση της πλειονότητας των φαρμάκων που λαμβάνονται. Αν και τα περισσότερα φάρμακα συγκεντρώνονται στους νεφρούς, μόνο μερικά αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης τοξικών επιδράσεων.

Εκτός από σπάνιες οξείες περιπτώσεις, οι δυσμενείς επιδράσεις των φαρμάκων μπορεί να περάσουν απαρατήρητες για μεγάλο χρονικό διάστημα, συμβάλλοντας σε επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας. Μιλώντας για φάρμακα των οποίων η χρήση είναι αρκετά συνηθισμένη, καθώς επίσης και για αυτά που δεν απαιτούν συνταγή γιατρού, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), που χρησιμοποιούνται λόγω της αντιφλεγμονώδους και αναλγητικής δράσης τους για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Για παράδειγμα, στους πόνους των αρθρώσεων ή σε συνεχείς και επαναλαμβανόμενους πονοκεφάλους, είναι εύκολο ο ασθενής να προχωρήσει σε υπερβολική λήψη αυτών των φαρμάκων. Οι επιδράσεις στους νεφρούς δεν είναι άμεσα εμφανείς. Μπορεί, όμως, να υπάρξει μία οξεία βλάβη σε υγιή άτομα ή κλινική επιδείνωση σε ασθενείς με ήδη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.

Τα άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο βλάβης των νεφρών

Τα πιο ευάλωτα άτομα είναι οι διαβητικοί, καθώς και εκείνα με κάποιο βαθμό νεφρικής ανεπάρκειας. Οι ασθενείς με γαστρεντερική λοίμωξη είναι επίσης ευάλωτοι, αφού ο έμετος και η διάρροια προκαλούν αφυδάτωση και αυξάνουν τον κίνδυνο νεφρικής βλάβης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, επομένως, πρέπει να είμαστε αρκετά προσεκτικοί και να μη χορηγούνται φάρμακα αυτής της κατηγορίας.

Οι επικίνδυνοι συνδυασμοί φαρμάκων μπορεί να οδηγήσουν σε έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας

Ο συνδυασμός των διουρητικών και γενικώς των αντιυπερτασικών μαζί με τα ΜΣΑΦ, μπορεί να γίνει επικίνδυνος για τους νεφρούς και σε κάθε περίπτωση η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν επεισόδια γαστρεντερίτιδας. Η ηλικία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη νεφρικής βλάβης. Οι ηλικιωμένοι είναι εκείνοι που παίρνουν πολλά φάρμακα και πιθανόν να συνυπάρχει και κάποιο καρδιαγγειακό νόσημα ή σακχαρώδης διαβήτης. Η νεφρική λειτουργία επιδεινώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Το 50-60% των ηλικιωμένων είναι υπερτασικοί. Η υπέρταση στο επίπεδο των αγγείων και κυρίως των νεφρών προκαλεί αρτηριοσκλήρυνση, με συνέπεια να επιδεινώνεται εύκολα η νεφρική λειτουργία.

Υπάρχουν ασθενείς με προδιάθεση για ανάπτυξη νεφρικής βλάβης, όπως, άτομα με κακή ποιότητα ζωής, παχύσαρκοι, διαβητικοί, καρδιοπαθείς, υπερτασικοί, καπνιστές και ασθενείς με υψηλή χοληστερίνη. Όλοι αυτοί θα πρέπει να ελέγχουν τη λειτουργία των νεφρών τους, αφού συμβουλευτούν το γιατρό τους, ο οποίος θα τους συστήσει τον ανάλογο έλεγχο με εξέταση ούρων, μέτρηση της κρεατινίνης στο αίμα και, ενδεχομένως, υπερηχογράφημα νεφρών. Οι εξετάσεις ειναι απλές, ελάχιστα επεμβατικές, ανέξοδες και αρκετά επαρκείς για να εκτιμηθεί ως ένα σημείο η κατάσταση.

Άλλα φάρμακα ή χρόνιες θεραπείες που μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία των νεφρών

Μερικά αντιβιοτικά της δεύτερης και τρίτης γενιάς σε σοβαρές λοιμώξεις, σκιαγραφικά που χρησιμοποιούνται για ορισμένες διαγνωστικές εξετάσεις, μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση των νεφρών. Ο προσεκτικός έλεγχος για την επιλογή αυτών των φαρμάκων αποτελεί βασικό κριτήριο για το γιατρό, ο οποίος επιλέγει το καλύτερο για το συμφέρον των ασθενών του.

Από τα φάρμακα που χορηγούνται για χρόνιες θεραπείες, αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή τα ορμονικά αντισυλληπτικά, τα οποία δεν είναι άμεσα επιβλαβή, ενδέχεται όμως να προκαλέσουν υψηλή αρτηριακή πίεση, η οποία με τη σειρά της, προκαλεί βλάβη στα νεφρά. Οι γυναίκες που λαμβάνουν ορμονικά αντισυλληπτικά θα πρέπει απλώς να ελέγχουν την πίεση του αίματος μία φορά τουλάχιστον το μήνα και να ενημερώνουν το γιατρό τους.

Η νεφρική δυσλειτουργία μπορεί να θεραπευθεί

Όταν διαγνωστεί πολύ νωρίς, η νεφρική δυσλειτουργία μπορεί να υποχωρήσει εντελώς. Διαφορετικά, η εξέλιξή της μπορεί να επιβραδυνθεί με τη διόρθωση του λανθασμένου τρόπου ζωής, μειώνοντας την κατανάλωση αλατιού στα τρόφιμα, περιορίζοντας την πρόσληψη πρωτεϊνών και φωσφόρου, με την τακτική σωματική άσκηση, αλλά και την προσεκτική λήψη φαρμάκων, ακολουθώντας τις ιατρικές συμβουλές.

*Άρθρο της Αγγελικής Μπλέτα, Νεφρολόγου - Διευθύντριας Μονάδος Τεχνητού Νεφρού και Επιστημονικά Υπεύθυνης Νεφρολογικού Τμήματος Μetropolitan General.