COVID-19 και ασθενείς με κακοήθεια
Ο ιός SARS-Cov-2 ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2019 στην Κίνα, επεκτάθηκε σε όλον τον κόσμο και από τότε έχουν αναφερθεί περίπου 668.000 περιπτώσεις σε 199 χώρες, με την Ευρώπη και την Νέα Υόρκη να αποτελούν αυτή την περίοδο το επίκεντρο της επιδημίας. Στη χώρα μας, έως τις 28 Μαρτίου 2020 έχουν αναφερθεί 1061 επιβεβαιωμένα κρούσματα της λοίμωξης.
Oι ασθενείς που πάσχουν από αιματολογικές κακοήθειες και συμπαγείς όγκους αποτελούν ομάδες υψηλού κινδύνου για εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών της νόσου, λόγω της ανοσοκαταστολής που προκαλούν, τόσο η ίδια η νεοπλασματική νόσος, όσο και οι χορηγούμενες θεραπείες για την αντιμετώπιση της. Επομένως είναι αναγκαία η συστηματική εφαρμογή σε αυτή την ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού, των μέτρων για την πρόληψη της μετάδοσης και διασποράς του ιού, όπως έχουν ήδη ανακοινωθεί από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας. Ειδικότερα επιβάλλονται:
- Αποφυγή επαφής με άτομα με συμπτωματολογία λοίμωξης του αναπνευστικού.
- Αποφυγή όλων των μη απαραίτητων μετακινήσεων και χώρων συγχρωτισμού, εκτός εάν αυτό είναι απολύτως αναγκαίο.
- Συμμόρφωση στη χρόνια φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνουν.
- Ιδιαίτερη επιμέλεια στην εφαρμογή της υγιεινής των χεριών (σχολαστικό πλύσιμο και χρήση αντισηπτικών), στην αποφυγή επαφής τους με το πρόσωπο (μάτια, μύτη, στόμα) και στη χρήση όλων των μέσων προφύλαξης όπως μάσκες και γάντια.
- Άμεση και τακτική επικοινωνία με το θεράποντα ιατρό σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων. Σημειώνεται ότι σε περίπτωση ήπιας συμπτωματολογίας θα ήταν προτιμότερο οι ασθενείς αυτοί να αντιμετωπίζονται κατ’ οίκον, αφού όμως συνυπολογιστούν από τους αρμόδιους ιατρούς ο βαθμός και το είδος της ανοσοκαταστολής (χορηγούμενη θεραπεία, μυελοτοξικότητα, μακροχρόνια ανοσοκαταστολή λόγω μεταμόσχευσης, προηγηθείσα θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα).
Θεραπεία: Πότε πρέπει να γίνεται
Στο κομμάτι των θεραπευτικών παρεμβάσεων και ειδικά στην ενεργό αντινεοπλασματική αγωγή, υπάρχουν συστάσεις της ASCO (Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας), της ASTCT (Αμερικανική Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων και Κυτταρικών Θεραπειών), της EBMT (Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μεταμοσχεύσεων Αίματος και Μυελού των Οστών) αλλά και επιμέρους οδηγίες από διάφορα εξειδικευμένα αντικαρκινικά κέντρα σε όλο τον κόσμο. Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η έκδοση οδηγιών από την ΕΟΠΕ (Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος) που υπάρχουν αναρτημένες στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ. Συμπερασματικά οι ασθενείς με κακοήθεια θα μπορούσαν αν διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες:
- Αυτούς που έχουν ολοκληρώσει τη θεραπεία, πάνω από έξι μήνες και βρίσκονται σε παρακολούθηση, οι οποίοι θα πρέπει να μεταθέσουν χρονικά τις επισκέψεις επανεκτίμησης τους προκειμένου να αποφευχθούν άσκοπες μετακινήσεις και επιβάρυνση του υγειονομικών δομών, που ισχύουν όμως και για αυτή την κατηγορία μέτρα πρόληψης και μετάδοσης του ιού.
- Αυτούς που έχουν ενεργό νόσο, είτε σε αρχικό στάδιο, είτε τοπικά προχωρημένη, είτε μεταστατική και χρήζουν ειδικής θεραπείας, η οποία ΔΕΝ πρέπει να παραλείπεται ή να αναβάλλεται. Οι αποφάσεις αυτές θα λαμβάνονται ανάλογα με την κατάσταση του ασθενή και με συνεχή παρακολούθηση των συμπτωμάτων ενδεικτικών λοίμωξης του αναπνευστικού ή άτυπων συμπτωμάτων όπως, η ανοσμία και η διάρροια. Σημειώνεται ότι τα ανωτέρω ισχύουν και για περιπτώσεις χειρουργικής επέμβασης ή ακτινοθεραπείας, που θα κρίνεται κατά περίπτωση η αναγκαιότητα να γίνονται άμεσα ή όχι. Στους ασθενείς που υποβάλλονται σε αγωγή συντήρησης με ενδοφλέβια θεραπεία αυτή θα μπορούσε να αναβληθεί ή να δοθεί σε αραιότερα μεσοδιαστήματα, ανάλογα με το νόσημα τους και τη φάση της θεραπείας.
Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν οι ασθενείς που χρήζουν αλλογενούς ή αυτόλογης μεταμόσχευσης αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων ή κυτταρικών θεραπειών, όπου οι διεθνείς συστάσεις προτείνουν την εκτίμηση κάθε περίπτωσης ξεχωριστά, ανάλογα με το είδος και το στάδιο του νοσήματος, την ανταπόκριση στις προηγηθείσες θεραπείες και την ύπαρξη εναλλακτικών μεθόδων αντιμετώπισης.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξασφαλίζεται ότι ο ασθενής που προσέρχεται για θεραπεία δεν παρουσιάζει συμπτώματα ύποπτα για λοίμωξη Covid-19 και να διερευνάται ενδελεχώς με μοριακό έλεγχο, ειδικά στην περίπτωση των ασθενών που πρόκειται να υποβληθούν σε μεταμόσχευση.
Δομές για ογκολογικά περιστατικά
Σχετικά με τους χώρους στους οποίους θα πραγματοποιούνται οι θεραπείες και η γενικότερη αντιμετώπιση και εκτίμηση των ασθενών, υπό το πρίσμα της πρωτοφανούς επιβάρυνσης των δομών υγείας στην προσπάθεια αντιμετώπισης της πανδημίας, έχουν προταθεί δύο «μοντέλα» που εφαρμόζονται σε χώρες του εξωτερικού. Είτε καθορισμός “Covid-19 free” δομών (π.χ. ειδικά αντικαρκινικά Νοσοκομεία) στις οποίες αντιμετωπίζονται ασθενείς με κακοήθειες που υπάγονταν σε Νοσοκομεία που τώρα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της πανδημίας, είτε “Covid-19 free” ζωνών εντός του Νοσοκομείου για την εφαρμογή αντινεοπλασματικής αγωγής των ασθενών και ειδικών, σαφώς καθορισμένων και ξεχωριστών ζωνών για την αντιμετώπιση των ασθενών με κακοήθεια και Covid-19 λοίμωξη, εντός του ίδιου Νοσοκομείου, ώστε να μην υπάρχει αυξημένη πιθανότητα μετάδοσης της νόσου. Στο Metropoliitan General υπάρχει αυξημένη ευαισθητοποίηση και έλεγχος ώστε να μην εισέρχονται στο χώρο άτομα ύποπτα για Covid-19 λοίμωξη, είτε είναι ασθενείς, είτε είναι συνοδοί.
Σίγουρα, όποια και αν είναι η υγειονομική δομή που αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας την αντιμετώπιση των ασθενών με κακοήθη νοσήματα, αυτό που είναι αναγκαίο είναι η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση του προσωπικού σχετικά με τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής και προστασίας, τόσο για την προφύλαξη του ίδιου, όσο και των ασθενών, ο περιορισμός των συνοδών (ένα άτομο και με ειδική άδεια εισόδου) και η ευαισθητοποίηση τους για την εφαρμογή προφυλάξεων επαφής και για την έγκαιρη ανίχνευση ύποπτων συμπτωμάτων προκειμένου να προφυλαχτούν οι ασθενείς με κακοήθεια.
Συνοπτικά, παρά την παγκόσμια απειλή που αποτελεί αυτή τη στιγμή η Covid-19 λοίμωξη δεν πρέπει να την αφήνουμε να επισκιάζει τα πάντα και να καθορίζει μόνο αυτή όλες τις αποφάσεις μας. Η επικέντρωση όλης της προσοχής μας ΜΟΝΟ στην πανδημία θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για τους ασθενείς με κακοήθεια. Για παράδειγμα, η καθυστέρηση στην πραγματοποίηση ογκολογικών χειρουργικών επεμβάσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε πρόοδο νόσου και σε όγκους που πλέον θα είναι μη χειρουργικά εξαιρέσιμοι, περιορίζοντας την πιθανότητα των ασθενών για ίαση.
Αντίστοιχα φαινόμενα θα μπορούσαν να παρατηρηθούν από την καθυστέρηση χημειοθεραπειών ή ακτινοθεραπειών και μεταμοσχεύσεων. Είναι επομένως σημαντικό να αξιολογήσουμε την κάθε περίπτωση ξεχωριστά, προκειμένου να μην στερηθούν οι ασθενείς αυτοί αναγκαίες παρεμβάσεις στους κατάλληλους χρόνους, αλλά και να μην σπαταληθούν άσκοπα πόροι του συστήματος υγείας. Είναι εξίσου σημαντικό όλοι μας να λάβουμε και να τηρήσουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα για να περιοριστεί η πανδημία, προκείμενου οι υγειονομικές και οι κοινωνικές δομές να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες και όλων των υπολοίπων πασχόντων από άλλα νοσήματα και ιδιαίτερα τους πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις.
Η πρόληψη και η αυξημένη φροντίδα από τους ιατρούς, τους νοσηλευτές, τους ίδιους τους ασθενείς, το περιβάλλον τους και τους εθελοντές που προσφέρουν βοήθεια, είναι πολύ σημαντικές για την δύσκολη αυτή περίοδο που διανύει ολόκληρη η ανθρωπότητα. Σε αυτή τη φάση οι ιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό, οι φαρμακοποιοί αλλά και οι διοικητικές υπηρεσίες πρέπει να βρισκόμαστε ακόμα πιο κοντά στους ασθενείς αυτούς, με περισσότερη κατανόηση και επαγρύπνηση, όχι μόνο για αυξημένη ιατροφαρμακευτική φροντίδα αλλά και για περισσότερη ψυχολογική υποστήριξη.
Οι ασθενείς με κακοήθη νεοπλάσματα πρέπει να συνεχίζουν να παλεύουν και να υποβάλλονται σε ειδικές θεραπείες, χωρίς να αισθάνονται ότι «στερούν» τη ζωή άλλων ανθρώπων που νοσούν και υποκύπτουν στη πανδημία που αυτή την περίοδο προσβάλλει την παγκόσμια κοινότητα. Αντιθέτως, αγωνιούν διπλά στη φάση αυτή που αντιμετωπίζουν τόσο δύσκολα νοσήματα, ενώ συγχρόνως γνωρίζουν ότι έχουν αυξημένο κίνδυνο για θνησιμότητα από την Covid-19 λοίμωξη λόγω της ανοσοκαταστολής τους.
*Άρθρο της Μαρίας Βασιλάκη, Αιματολόγου-Ογκολόγου, Διευθύντριας Αιματολογικής-Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan General.
