Burnout: τι είναι το Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης
Στα μέσα της δεκαετίας του ΄70 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος “Burnout” ή αλλιώς «Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης» στις Η.Π.Α. Περιγράφεται ως μια επαγγελματική παθολογία που χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών ψυχοσωματικών αποθεμάτων και μείωση επαγγελματικών επιδόσεων. Με τον όρο αυτό, δηλαδή, εννοείται μια μακροχρόνια σωματική, συναισθηματική, πνευματική εξουθένωση. Οι ηλικίες που παρουσιάζεται συνήθως είναι αυτές των 25 έως 45 ετών.
Η θεωρία του Burnout πληροί εκείνα τα επιστημολογικά κριτήρια που της επιτρέπουν να ενεργεί ως αποδεκτό επιστημονικό θεωρητικό μοντέλο. Το συνθέτουν αιτιολογικοί, διαγνωστικοί και θεραπευτικοί παράγοντες.
Το επάγγελμα και η εργασία ενός ατόμου συμβάλλουν στην ανάπτυξη και στην καλλιέργεια της δημιουργικότητας, καθώς και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του. Η εργασία αποτελεί ένα θεμελιώδες δικαίωμα που εξυψώνει ψυχικά και κοινωνικά τον άνθρωπο. Είναι ένα μέσο επιβίωσης και βελτιώνει την ποιότητα ζωής. Αρκετές φορές όμως, η εργασία μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ψυχική και σωματική μας υγεία. Η επαγγελματική εξουθένωση εντοπίζεται κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής δραστηριότητας.
Εμφανίζεται πιο συχνά σε επαγγελματίες που εργάζονται στον τομέα της υγείας και της ψυχικής υγείας, καθώς έρχονται σε καθημερινή επαφή με τον ανθρώπινο πόνο και έχουν υψηλό αίσθημα ευθύνης, στον τομέα της εκπαίδευσης αλλά και στον ευρύτερο δημόσιο φορέα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, πολλοί εργαζόμενοι μπορεί να το εμφανίσουν λόγω της αύξησης των εργασιακών ωρών και της χρήσης της τεχνολογίας.
Οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν ένα άτομο σε Burnout είναι:
- Τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας
- Ο μεγάλος φόρτος εργασίας
- Το επιβαρυντικό περιβάλλον εργασίας (κακός φωτισμός, θόρυβος, θερμοκρασία είτε υψηλή, είτε χαμηλή)
- Οι ελλιπείς πολιτικές υγείας
- Οι υψηλές απαιτήσεις (από άτομα που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν)
- Ο εσωτερικός ανταγωνισμός
- Μια αυταρχική διοίκηση
- Η έλλειψη προσωπικού
- Η απουσία επιβράβευσης και αναγνώρισης των επαγγελματικών ικανοτήτων/αποδόσεων
- Η ανάθεση δυσάρεστων ευθυνών
- Η απουσία ελέγχου των αποφάσεων
- Η έλλειψη αξιοκρατίας
- Η μονοτονία
- Οι δυσλειτουργικές εργασιακές σχέσεις
- Οι χαμηλές απολαβές
- Η εργασία που δεν ανταποκρίνεται στις σπουδές και τα προσόντα του ατόμου
- Η ιδιοσυγκρασία και ο χαρακτήρας του ατόμου
Ο όρος του Burnout χαρακτηρίζεται από την ιατροκεντρική λογική και βάση αυτού εντοπίζονται, κατηγοριοποιούνται και διαγιγνώσκονται τα συμπτώματα του Burnout. Τα συμπτώματα αυτά χωρίζονται σε σωματικά, ψυχολογικά και συμπεριφορικά:
Τα σωματικά συμπτώματα είναι η κόπωση, οι κεφαλαλγίες, οι διατροφικές διαταραχές, οι πεπτικές διαταραχές, η διέγερση του νευρικού συστήματος, οι μυοσκελετικοί πόνοι, οι καρδιολογικές παθήσεις, μια δυσλειτουργία του αναπνευστικού συστήματος, η απώλεια της libido. Το άτομο νιώθει διαρκώς κουρασμένο, έχει σωματικούς πόνους, έχει μια αναβλητικότητα για πράγματα που έχει να κάνει. Το ανοσοποιητικό του σύστημα είναι εξασθενημένο και αρρωσταίνει συχνά.
Τα ψυχολογικά συμπτώματα είναι η κατάθλιψη, το στρες, η ευερεθιστότητα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, οι αρνητικές σκέψεις, ένα αίσθημα ανησυχίας/φόβου, αδράνεια, εκνευρισμός, διαταραχές ύπνου, ψυχοσωματικά. Το άτομο βιώνει ένα αίσθημα αποτυχίας και οδηγείται σε αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές.
Τα συμπτώματα συμπεριφοράς είναι η αδυναμία συγκέντρωσης, λήψης αποφάσεων, κοινωνικών- εργασιακών σχέσεων, ολοκλήρωσης της δουλείας. Το άτομο επιθυμεί τη μοναξιά και αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές. Γίνεται ευέξαπτος με συχνά ξεσπάσματα τόσο στον εργασιακό χώρο, όσο και στο οικογενειακό- φιλικό. Μπορεί, επίσης, να καταλήξει σε εξαρτήσεις, όπως αλκοόλ, ναρκωτικές ουσίες.
Εμφανίζεται η ανάγκη της σωματικής και πνευματικής ξεκούρασης, αλλά και μια αναθεώρηση των αναγκών, των προτεραιοτήτων και γενικότερα της στάσης της ζωής. Για να είναι κανείς αποτελεσματικός στην εργασία του θα πρέπει πρώτα από όλα να είναι ψυχικά και σωματικά υγιής.
Οι τρόποι αντιμετώπισης του Burnout είναι:
- Η αναγνώριση και η συνειδητοποίηση των παραγόντων που οδήγησαν σε αυτό
- Η αναζήτηση των πραγματικών αιτιών πίσω από το σύμπτωμα
- Ο περιορισμός των εστιών άγχους στην εργασία
- Η σωστή διαχείριση του εργασιακού χώρου
- Η δυνατότητα ακρόασης/συζήτησης με διοικητικό προϊστάμενο, ώστε να αναφερθούν οι δυσλειτουργίες
- Η μη ανάληψη περισσότερων υποχρεώσεων
- Ο σωστός κανονισμός των αδειών
- Ο αποτελεσματικός τρόπος διαχείρισης του χρόνου (λίστα προτεραιοτήτων/ οργάνωση καθημερινότητας)
- Η αποφυγή κοινωνικής απομόνωσης
- Η σωστή διατροφή
- Η προσθήκη άσκησης
- Ο σαφής διαχωρισμός επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και η αποφυγή σύγχυσή τους
Η ολιστική αντιμετώπιση του ατόμου που βιώνει Burnout θα συμβάλλει στην καλύτερη θεραπεία του. Το άτομο λαμβάνεται ως ολότητα και εστιάζεται στο σώμα, στην ψυχή και στο πνεύμα, καθώς και στην αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει η επίτευξη βέλτιστης υγείας και ευεξίας.
“You can do anything but not everything... Burnout happens when you avoid being human too long”
*Άρθρο της Μαρίας Παπαδάκη, Ψυχολόγου – Συνεργάτιδας Κέντρου Ολιστικής Υγείας Μetropolitan General.
