“Σύνδρομο Μαρίας Αντουανέτας”: επιβεβαιώθηκε και εντοπίστηκε η αιτία

Όταν το 1793 η Μαρία Αντουανέτα έπεσε στα χέρια των εξεγερμένων στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης και άκουσε ότι θα οδηγηθεί στη γκιλοτίνα, τα μαλλιά της λέγεται πως έγιναν σχεδόν άσπρα μέσα σε μια νύχτα. Εδώ και πολλά χρόνια κυκλοφορούν τέτοιες ιστορίες που συνδέουν το απότομο γκριζάρισμα των μαλλιών -γνωστό και ως «σύνδρομο Μαρίας Αντουανέτας»- με κάποιες πολύ δυσάρεστες ή τραυματικές προσωπικές εμπειρίες. Τώρα για πρώτη φορά επιστήμονες των πανεπιστημίων Χάρβαρντ των ΗΠΑ και Σάο Πάολο της Βραζιλίας όχι μόνο επιβεβαίωσαν το φαινόμενο, αλλά βρήκαν και τον βιολογικό μηχανισμό που το εξηγεί.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την καθηγήτρια βιολογίας Για-Τσίεχ Χσου, που έκαναν σχετικά πειράματα σε (στρεσαρισμένα) ποντίκια και τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", ανακάλυψαν ότι το έντονο στρες μπορεί να ενεργοποιήσει νεύρα, τα οποία με τη σειρά τους προκαλούν μόνιμη βλάβη στα βλαστικά κύτταρα των θυλάκων των τριχών (υπάρχουν περίπου 100.000 στο ανθρώπινο κεφάλι), με τελικό αποτέλεσμα τον αποχρωματισμό και το γκριζάρισμα των μαλλιών. Οι κυρίαρχες έως τώρα θεωρίες ήσαν ότι το γρήγορο γκριζάρισμα των μαλλιών οφείλεται είτε σε αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, είτε σε ορμονικές διαταραχές.

«Ο καθένας έχει μια ιστορία να μοιραστεί για το πώς το στρες επηρεάζει το σώμα του, ιδίως το δέρμα και τις τρίχες του, τους μόνους ιστούς που μπορούμε να δούμε απ' έξω. Θέλαμε να καταλάβουμε αν αυτή η συσχέτιση είναι αληθινή και, αν ναι, με ποιο τρόπο το στρες οδηγεί σε αλλαγές σε διάφορους ιστούς. Το χρώμα των μαλλιών είναι κάτι που φαίνεται, συνεπώς κατάλληλο για να ξεκινήσει κάποιος», δήλωσε η Χσου.

Οι ερευνητές εστίασαν στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα που ελέγχει στον οργανισμό την αντίδραση «μάχης ή φυγής» (fight or flight) απέναντι στους κινδύνους και τα νεύρα του οποίου φθάνουν σε κάθε θύλακα τρίχας στο δέρμα. Το στρες προκαλεί έκλυση μιας χημικής ουσίας-νευροδιαβιβαστή, της νορεπινεφρίνης (γνωστής και ως νοραδρεναλίνης), η οποία απορροφάται από τα γειτονικά βλαστικά κύτταρα που λειτουργούν ως «ρεζερβουάρ» για τα κύτταρα (μελανινοκύτταρα) που παράγουν τη χρωστική ουσία μελανίνη των τριχών. Όταν οι τρίχες αναγεννιούνται και μεγαλώνουν, ορισμένα βλαστικά κύτταρα μετατρέπονται σε τέτοια εξειδικευμένα κύτταρα που δίνουν στα μαλλιά το χρώμα τους.

Όμως η νορεπινεφρίνη που έχει παραχθεί λόγω του στρες, προκαλεί την υπερβολική ενεργοποίηση των βλαστικών κυττάρων, με συνέπεια πολλά από αυτά να μετατρέπονται γρήγορα σε κύτταρα παραγωγής χρωστικών ουσιών και τελικά το «ρεζερβουάρ» να αδειάζει πρόωρα. Το αποτέλεσμα είναι το πρόωρο γκριζάρισμα, το οποίο μάλιστα μπορεί να συμβεί πολύ γρήγορα.

«Η μελέτη μας δείχνει ότι η επιζήμια επίπτωση του στρες στο σώμα είναι πέρα από ό,τι είχαμε φανταστεί. Μέσα σε λίγες μόνο μέρες, είναι δυνατό να χαθούν όλα τα βλαστικά κύτταρα που αναγεννούν το χρώμα και από τη στιγμή που χάνονται, δεν ξαναγεννιέται το χρώμα των μαλλιών. Η βλάβη είναι μόνιμη», ανέφερε η Χσου.

«Κατανοώντας ακριβώς πώς το στρες επηρεάζει τα βλαστικά κύτταρα που αναγεννούν τη χρωστική ουσία, θέσαμε τις βάσεις για να καταλάβουμε πώς το στρες επηρεάζει και άλλους ιστούς και όργανα του σώματος. Η κατανόηση αυτή της αλλαγής των ιστών υπό την επίδραση του στρες είναι το πρώτο κρίσιμο βήμα για μια θεραπεία που θα σταματήσει ή θα αναστρέψει την επιβλαβή επίπτωση του στρες. Έχουμε πάντως πολλά ακόμη να μάθουμε σε αυτό το πεδίο», πρόσθεσε.

Τα μαλλιά αρχίζουν σταδιακά να γκριζάρουν -στην αρχή ανεπαίσθητα- μεταξύ 30-40 ετών, μια διαδικασία που επιταχύνεται μετά τα 50. Πέρα από το στρες και τη φυσιολογική γήρανση, άλλοι παράγοντες που γκριζάρουν τα μαλλιά σε μερικούς ανθρώπους περισσότερο και πιο γρήγορα από ό,τι σε άλλους, είναι γενετικοί, η ελλιπής διατροφή και ορισμένες παθήσεις.

Οι εξελικτικοί βιολόγοι και ψυχολόγοι υποστηρίζουν πάντως ότι υπάρχει ένα πιθανό εξελικτικό πλεονέκτημα σε όσους βλέπουν το κεφάλι τους ξαφνικά να ασπρίζει: επειδή τα γκριζόασπρα μαλλιά σχετίζονται παραδοσιακά με τους ηλικιωμένους, ένα τέτοιο κεφάλι μεταφέρει στους γύρω του το μήνυμα της εμπειρίας, της ηγετικής ικανότητας και της εμπιστοσύνης. Ίσως και να χρυσώνουν το χάπι…