Τζοάν Μόργκαν: Η γυναίκα που “έσπασε” το άβατο της NASA
Κατά την ιστορική εκτόξευση της αποστολής της NASA «Απόλλων 11» που έστειλε τους πρώτους ανθρώπους στο φεγγάρι, δεκάδες άνδρες με πουκάμισα και γραβάτες βρίσκονταν μπροστά από τους πίνακες ελέγχου μέσα στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι. Ανάμεσά τους και η μοναδική γυναίκα. Η 28χρονη τότε ΤζοΑν Μόργκαν.
Η Μόργκαν, η οποία εργαζόταν ως ελεγκτής οργάνων της αποστολής, ήταν η μοναδική γυναίκα στην οποία επιτρεπόταν να βρίσκεται μέσα στην αίθουσα του κέντρου ελέγχου της NASA, όπου βρίσκονταν οι υπάλληλοι στη διάρκεια της ιστορικής εκτόξευσης της διαστημικής αποστολής στις 16 Ιουλίου του 1969.
Η Μόργκαν έπρεπε να βρίσκεται μέσα στον χώρο για να κινητοποιήσει την ομάδα δοκιμών αν κάτι δεν πήγαινε καλά. Αλλά έπρεπε να εξασφαλίσει ειδική άδεια για να βρίσκεται εκεί.
"Ο διευθυντής μου του τμήματος συστημάτων πληροφόρησης μου τηλεφώνησε και μου είπε: 'Είσαι η καλύτερη στο τμήμα επικοινωνιών. Θα σε βάλουμε στους πίνακες ελέγχου. Αλλά αργότερα διαπίστωσα ότι χρειάστηκε να πείσει τον διευθυντή του κέντρου δρα Κερτ Ντέμπις ότι δεν θα υπήρχε πρόβλημα με αυτό", θυμάται η Μόργκαν. Ως η πρώτη γυναίκα μηχανικός στο Κέιπ Κανάβεραλ η Μόργκαν θυμάται να είναι "βυθισμένη σε έναν ανδρικό κόσμο, περιστοιχισμένη από άνδρες". Αυτό το αισθανόταν πολύ έντονα κάποιες φορές. "Πολλά από τα κτίρια στα οποία εργάστηκα δεν είχαν γυναικείες τουαλέτες", λέει.
Όπως οι γυναίκες στο Hidden Figures (Αφανείς Ηρωίδες)--την ταινία του 2016 που είναι βασισμένη σε αληθινά γεγονότα και αφηγείται την ιστορία αφροαμερικανίδων μαθηματικών που εργάζονταν στον υπολογιστικό τομέα της NASA-- η Μόργκαν έπρεπε να πηγαίνει σε άλλο κτίριο για να χρησιμοποιεί τις ανδρικέςτουαλέτες.
"Κάποιες φορές στη διάρκεια των δοκιμών ο φρουρός ασφαλείας φερόταν υπέροχα. Ερχόταν και μου έλεγε 'Θέλεις να κάνεις για λίγο διάλειμμα; Θα φυλάω εγώ τις ανδρικές τουαλέτες". Και όπως σχολιάζει γελώντας, οι άνδρες προσπαθούσαν να κάνουν τα στραβά μάτια: "Αν έπρεπε να πάω, έπρεπε να πάω!"
Χυδαία τηλεφωνήματα
Το να είσαι γυναίκα σε εκείνον τον χώρο τότε σήμαινε επίσης ότι είχες να αντιμετωπίσεις σεξισμό και επιθετικό φλερτ.
"Όταν πρωτοξεκίνησα στο Blockhouse 34 (το συγκρότημα εκτοξεύσεων πυραύλων με τον αριθμό LC-34 στο ακρωτήριο Κανάβεραλ), ήρθε ο επιθεωρητής των δοκιμών και με χτύπησε στην πλάτη. Μου είπε 'Δεν έχουμε γυναίκες εδώ'. Και έτσι πήρα τηλέφωνο τον διευθυντή μου...και έπεσαν τα τηλέφωνα. Την ίδια κιόλας ημέρα ο υπεύθυνος του προγράμματος Απόλλων στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι κατέβηκε...και μου είπε 'ΤζοΑν, είσαι ευπρόσδεκτη να εργαστείς εδώ. Μην ανησυχείς για ό,τι λέει ο καθένας".
Όταν ξεκίνησε η Μόργκαν να εργάζεται στην αίθουσα εκτόξευσης δέχτηκε και κάποια χυδαία τηλεφωνήματα. "Μια φορά όταν δέχτηκα το πρώτο τηλεφώνημα, το έκλεισα". Όπως περιγράφει η Μόργκαν τότε ένας από τους συναδέλφους της την ρώτησε αν συμβαίνει κάτι. "Η έκφρασή σου... Πέθανε κάποιος δικός σου;". "'Οχι, δέχτηκα ένα χυδαίο τηλεφώνημα", απάντησε εκείνη. "Αλλά δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να αισθάνεται ως αντικείμενο...", συνεχίζει προσθέτοντας ότι είναι τόσο ατρόμητη που δεν θα επέτρεπε σε κάτι τέτοιο να λειτουργήσει αποτρεπτικά. Ο Ρόι Θαρπ καθόταν δίπλα της στην αίθουσα εκτόξευσης. "Δεν μπορούσες να την κοροϊδέψεις γιατί θα σε έκανε κομμάτια. Ήταν υπερβολικά ικανή".
Ως παιδί η Μόργκαν προτιμούσε την χημεία από τις κούκλες. Ανεπτυγμένη για την ηλικία της και παιδί του Β' Παγκόσμιου Πολέμου η Μόργκαν παρέκαμψε την πρώτη δημοτικού και διάβασε όλα τα βιβλία από την βιβλιοθήκη του σχολείου της. Το αγαπημένο δώρο που δέχτηκε από τον πατέρα της ήταν ένα σετ πειραμάτων χημείας. "Ανατίναξα την αυλή και έσπασα το τσιμέντο. Αλλά δεν με μάλωσε. Μου είπε απλά: 'Πώς το έκανες αυτό;", θυμάται η Μόργκαν. "Ηταν πολύ, πολύ έξυπνη", δηλώνει από την πλευρά της η μικρότερη αδελφή της, η Τζιν Χελμς. "Τα είχε όλα--και ομορφιά και μυαλό".
Στα 17 της η Μόργκαν επιλέχτηκε να εργαστεί ως μαθητευόμενη στην Αμερικανική Στρατιωτική Υπηρεσία Βαλλιστικών Πυραύλων. "Το σημαντικό ήταν ότι η αγγελία ζητούσε 'φοιτητή'. Γιατί αν έλεγε 'αγόρι' δεν θα είχα κάνει αίτηση".
Να περάσει τα γεράματά της στον Άρη
Μετά το Απόλλων 11 η καριέρα της εκτοξεύτηκε. Από το 1958 ως το 2003 συνέχισε να σπάει τα ταμπού και έγινε η πρώτη γυναίκα εκτελεστική διευθύντρια στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι. "Όταν κοίταζες την ΤζοΑν, το πως εργαζόταν και τον τρόπο που έκανε τα πάντα είχε ένα μεγαλείο", λέει ο ίδιος συνάδελφός της.
Η Σούζι Κάνινγχαμ, η οποία εργάζεται ως μάνατζερ στρατηγικής ενσωμάτωσης, υπήρξε υφιστάμενη της Μόργκαν. "Για μένα ήταν πρωταθλήτρια". Η ΤζοΑν ήταν μια πιονέρος για όλες τις γυναίκες στο Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, λέει η Κάνινγχαμ. "Είναι μεγάλη έμπνευση για όλες μας που μπορούμε να πούμε 'Μπορείς να το κάνεις' ".
Σήμερα στα 78 της απολαμβάνει τη συνταξιοδότησή της και μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Φλόριντα και την Μοντάνα. Αλλά δεν ήταν πάντα αυτό το σχέδιό της. Υπήρχε μια περίοδος που ήθελε να περάσει τα γεράματά της στον Άρη. "Νόμιζω ότι θα πρέπει να έχουν ένα πρόγραμμα γηριατρικής. Αν συνέβαινε πριν από 15 χρόνια, θα δήλωνα εθελόντρια".
Όταν βλέπει το σεληνόφωτο πάνω από την λίμνη, πίσω από το σπίτι της στην Μοντάνα, είναι δύσκολο να μη χαμογελάσει σκεπτόμενη όλα αυτά που έχει πετύχει. "Πρέπει να βοηθήσω να πάνε 12 άνθρωποι να περπατήσουν πάνω σε αυτό το φεγγάρι. Και τρελαίνομαι να λέω σε όλους γι αυτό".
