Έκκληση Θέμελη για την Αρχαία Μεσσήνη

*Άρθρο του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

Η Μεσσηνία έχει αναδειχτεί σε αναγνωρίσιμο τουριστικό προορισμό γιατί ευτύχησε να αποκτήσει δύο σημαντικούς πόλους έλξης: το πρότυπο τουριστικό συγκρότημα Costa Navarino στου Ρωμανού και την Αρχαία Μεσσήνη, που ήλθαν να προστεθούν στα εξέχοντα πολιτιστικά κατάλοιπα μιας μακραίωνης ιστορίας, διάσπαρτα στο αλώβητο φυσικό παραθαλάσσιο περιβάλλον της Μεσσηνίας, πατρίδας του ευλογημένου ελαιόδεντρου. Η Αρχαία Μεσσήνη ως ένα αρχαιολογικό και οικολογικό πάρκο έχει αποκτήσει τη δική της δυναμική και πληρότητα, χάρη στις δυνατότητες που προσφέρουν τα μεγαλειώδη αρχαιολογικά κατάλοιπα μιας αρχαίας πόλης (ευανάγνωστης και παιδευτικής), οι ήπια δομημένοι σύγχρονοι οικισμοί που την περιβάλλουν, καθώς και οι μακρόχρονες επενδύσεις χρόνου και κόπου των τελευταίων δεκαετιών με την οικονομική υποστήριξη του Ελληνικού Κράτους, των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και των χορηγιών.

Η Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία που με έχει ορίσει διευθυντή του έργου της Αρχαίας Μεσσήνης και η Εταιρεία Μεσσηνιακών Αρχαιολογικών Σπουδών, της οποίας έχω την τιμή να είμαι πρόεδρος, έχουν συμβάλει τα μέγιστα, όχι μόνο με την ανασκαφή, την αναστήλωση, τις δημοσιεύσεις και την ανάδειξη γενικά της αρχαίας πόλης, αλλά και με την αγορά της γης, τις περιφράξεις, τις διαμορφώσεις, τα αποστραγγιστικά έργα και τα προστατευτικά στέγαστρα. Εχει παραδώσει στο κράτος από το 1999, εκτός από τα 18 χιλιάδες καταγραμμένα αρχαία αντικείμενα, ένα μουσείο και ένα αρχαιολογικό πάρκο για λειτουργία και εκμετάλλευση.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΚΟ: ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΕΣ

Το αρχαιολογικό πάρκο της Αρχαίας Μεσσήνης αποτελεί μια περιορισμένη αλλά πολύτιμη έκταση του φυσικού κόσμου, που περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά κατάλοιπα οικοδομημάτων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, πολιτικού και λατρευτικού χαρακτήρα, τοπική χλωρίδα και μικροπανίδα, καθώς και ζωντανούς ανθρώπους, περαστικούς επισκέπτες ή μόνιμους κατοίκους.

Ενα αρχαιολογικό πάρκο επιτυγχάνει τους στόχους του, κινεί το ενδιαφέρον και προσελκύει επισκέπτες εφόσον διαθέτει, όπως η Αρχαία Μεσσήνη: 1) Ορια συγκεκριμένα. 2) Ικανοποιητική προσπέλαση (πάσχει δυστυχώς το τοπικό οδικό δίκτυο και δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα η απουσία ευρύτερων χώρων στάθμευσης). 3) Διαμορφωμένες εσωτερικές διαδρομές με πολλαπλές επιλογές. 4) Στάσεις για ανάπαυση και θέαση. 5) Σήμανση εξωτερική και εσωτερική (είναι ανεπαρκής και λανθασμένη η εξωτερική σήμανση του οδικού δικτύου προς τον αρχαιολογικό χώρο). 6) WC και αναψυκτήρια ανάλογα με το μέγεθος της έκτασης (τα υφιστάμενα είναι ανεπαρκή). 7) Υποδομές ανάλογα με τις ανάγκες, όπως φωτισμός, δίκτυο ύδρευσης, δίκτυο απορροής όμβριων, δίκτυο ποτίσματος φυτών, αντιπυρική προστασία (εκκρεμεί προς το παρόν η έγκριση μελέτης γενικού φωτισμού του πάρκου και η εφαρμογή της). 8) Εξασφάλιση της συνέχισης των ερευνών και της αποκατάστασης των μνημείων. 9) Αρχιτεκτονική τοπίου με διαμορφώσεις, φυτεύσεις, διαδρομές. 10) Εκδοτήριο και πωλητήριο (απουσιάζει το πωλητήριο και τα πωλητέα είδη, προς το παρόν).

Τα 10 ως άνω στοιχεία τα διαθέτει γενικώς η Αρχαία Μεσσήνη, απαιτούνται όμως οι ακόλουθες οργανωτικές ενέργειες:

1. Επιστημονικά τεκμηριωμένο μάρκετινγκ και επώνυμο τουριστικό και πολιτιστικό προϊόν, που θα δώσει στην περιοχή την τουριστική-πολιτιστική του ταυτότητα (branding).

2. Επαγγελματικά σχεδιασμένη προβολή.

3. Σύνδεση με επιχειρήσεις (τουριστικές, μεταποιητικές) της περιοχής και με αξιόλογα τοπικά προϊόντα.

4. Ψηφιακά μέσα που να καταλαμβάνουν χρονικά τις περιόδους πριν, κατά και μετά το ταξίδι της επίσκεψης. Σε αυτά περιλαμβάνονται και μέσα επί τόπου (π.χ. ψηφιακή ξενάγηση) αλλά και ηλεκτρονικό πωλητήριο.

5. Παραγωγή και διάθεση ενθυμίων, όπως αντιγράφων χαρακτηριστικών ευρημάτων της περιοχής του πάρκου, και αντικειμένων σύγχρονης τέχνης.

ΕΚΚΛΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥΣ

Ο πολιτισμός και ό,τι αυτός περιλαμβάνει (μνημεία, μουσεία, φεστιβάλ μουσικής, ασμάτων, θεάτρου, κινηματογράφου, χορού, συμπεριλαμβανομένου του «καλαματιανού», εικαστικές εκθέσεις, διατροφή, φυσικό περιβάλλον) βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών προβολής και ανάπτυξης μιας περιοχής.

Απευθύνομαι στους αρμόδιους φορείς της Μεσσηνίας (περιφερειάρχες, δημάρχους και άλλους) γιατί δημιουργούν τεράστια προβλήματα η απουσία σύγχρονου οδικού δικτύου και επαρκών χώρων στάθμευσης γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μεσσήνης· η παραπλανητική οδική σήμανση προς αυτόν· η απουσία τακτικής συγκοινωνίας μεταξύ Αρχαίας Μεσσήνης, νέας Μεσσήνης και Καλαμάτας· η απουσία περιφερειακής αγροτικής οδού πέριξ του περιφραγμένου αρχαιολογικού χώρου για λόγους πυρασφάλειας και προστασίας· το λίαν επικίνδυνο οδικό δίκτυο μεταξύ νέας Μεσσήνης - Λάμπαινας - Αρσινόης - Αρχαίας Μεσσήνης· η απουσία παρακαμπτήριας οδικής αρτηρίας από κατάλληλο σημείο της νέας εθνικής οδού Αθήνας - Καλαμάτας, η οποία να οδηγεί απευθείας στην Αρχαία Μεσσήνη· το γεγονός ότι ο ερχόμενος εξ Αθηνών επισκέπτης χάνει τον δρόμο και τον προσανατολισμό του, εξαπατημένος από λανθασμένες πινακίδες· η απουσία λεωφορειακής σύνδεσης από Καλαμάτα και νέα Μεσσήνη προς την αρχαία Μεσσήνη για όσους δεν διαθέτουν ιδιωτικό αυτοκίνητο· η αμέλεια καθαρισμών από ξερά χόρτα και σκουπίδια στα κράσπεδα των δρόμων· η αντιαισθητική και απαράδεκτη για έναν αρχαιολογικό χώρο εναέρια όδευση των δικτύων φωτισμού και τηλεπικοινωνιών· η απουσία βιολογικού καθαρισμού των οικιστικών απόβλητων στο Μαυρομάτι και την Αρσινόη· η μη εισέτι εφαρμογή πολεοδομικού σχεδίου στους οικισμούς Αρσινόη και Μαυρομάτι, που αποτελεί προϋπόθεση για την κήρυξη του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Μεσσήνης ως μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς, όπως έχει ήδη προταθεί από το υπουργείο Πολιτισμού.

Τα βαρίδια που αποτρέπουν ή καθυστερούν τις εξελίξεις είναι σε γενικές γραμμές: Η απουσία αναγνώρισης της μεγάλης οικονομικής αξίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η τροχοπέδη της διαρκώς διογκούμενης γραφειοκρατίας. Η προβαλλόμενη έλλειψη πόρων εκ μέρους των νέων δήμων και της Περιφέρειας. Η απουσία μακροπρόθεσμου προγραμματισμού για φλέγοντα θέματα, όπως χωματερές, απόβλητα, ανακύκλωση, μόλυνση του περιβάλλοντος, δημόσια υγεία, πυρασφάλεια, πόροι.

Σημ: το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ελευθερία της Καλαμάτας.