“Οι Στοιχειωμένοι” του Δημήτρη Μαραμή, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού μουσικού θεάτρου γίνονται μιούζικαλ τα αριστουργηματικά ελληνικά δημοτικά τραγούδια «Το Γιοφύρι της Άρτας» και του «Νεκρού Αδελφού». Μάλιστα, συμπληρώνονται ως τριλογία από τον ζωντανό έως και σήμερα θρύλο της Άμφισσας, το «Στοιχειό της Χάρμαινας», σε ποίηση του Σωτήρη Τριβιζά και σε σκηνοθεσία του Θάνου Παπακωνσταντίνου.
Εκεί που η παράδοση συναντά την σύγχρονη πραγματικότητα και πίσω.. Η ιδέα του συνθέτη Δημήτρη Μαραμή θα ταξιδέψει στην σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για δύο παραστάσεις 28 Φεβρουαρίου και 1 Μαρτίου.
Έπειτα από την επιτυχία της πρωτοποριακής σύνθεσης του «Ερωτόκριτου», γυρίζει σελίδα στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια και σε εκείνη την ελληνική προφορική παράδοση, που τελικά αποδεικνύεται ένα τεράστιο πνευματικό εργαλείο.
Λόγος, μνήμες, υψηλή ποιότητα και αυθεντικότητα σε συνδυασμό με ξύλινα και χάλκινα πνευστά τα οποία συνάδουν με το διονυσιακό και παγανιστικό ήχο της υπαίθρου. Αυτή την φορά, εμπνέεται από την ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και την Μεσόγειο, γεννώντας ένα πρωτότυπο και προσωπικό μουσικό ιδίωμα, που υπηρετεί την δραματουργία της κάθε ιστορίας.
Είναι ένα έργο που αποτελεί μία τεράστια γέφυρα ανάμεσα στο τότε και το τώρα, στην σύγχρονη και την παλιότερη εποχή! Λίγο πριν την πρεμιέρα, ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής ανοίγει τα χαρτιά του για τους «Στοιχειωμένους», στην Κατερίνα Καρσιώτη…
Τι σας ώθησε να εντρυφήσετε στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια και να τα μετατρέψετε σε μιούζικαλ, συνθήκη πρωτόγνωρη στην ιστορία του μουσικού θεατρικού γίγνεσθαι;
Ο λόγος. Η υψηλή ποιητική τέχνη που σμιλεύτηκε από την προφορική παράδοση ενός λαού που είχε την τύχη να έχει ως πνευματικό εργαλείο έκφρασης την ελληνική γλώσσα. Η συγκινησιακή δύναμη και η δραματουργική ένταση αυτών των στίχων των δύο δημοτικών τραγουδιών "Του Γιοφυριού της Άρτας" και "Του νεκρού αδελφού" μέσα από την εκρηκτική δυναμική του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου, με οδήγησαν να τολμήσω το συνθετικό εγχείρημα.
Μετά την επιτυχία της πρωτοποριακής σύνθεσης του "Ερωτόκριτου" και οδεύοντας στο επόμενο έργο, μήπως μιλάμε πια για μία ολωσδιόλου διαφορετική οπτική και σελίδα στο χώρο της μουσικοθεατρικής σκηνής;
Δεν ξέρω αν μιλάμε για μία ολωσδιόλου διαφορετική οπτική και σελίδα στο εγχώριο μουσικό θέατρο, αλλά σίγουρα μιλάμε για το προσωπικό μου στίγμα ως συνθέτη όσον αφορά τη συγκεκριμένη φόρμα. Καταθέτω το δεύτερο μου πόνημα πάνω σε αυτό που βάφτισα σύγχρονο ελληνικό μιούζικαλ που είναι ένα υβρίδιο μεταξύ όπερας και μιούζικαλ, που δεν έχει καμία σχέση με το αγγλικό ή αμερικάνικο αντίστοιχα και που βασίζεται στην ελληνική γραμματεία και πιο συγκεκριμένα σε υψηλή άφθαρτη ποίηση που έχει γραφτεί ή διαδοθεί προφορικά εδώ κι αιώνες.
Tα στοιχεία εκείνα των συγκεκριμένων αριστουργηματικών έργων που θέλατε να φωτίσετε από μία διαφορετική σκοπιά, φαντάζομαι, κάτω από την δημιουργική ομπρέλα των "Στοιχειωμένων"...
Η τριλογία των "Στοιχειωμένων" για εμένα είναι ένα είδος μύησης κι εξορκισμού του ίδιου του θανάτου. Όλα οδηγούν στη νίκη μίας άνοιξης, μία αναγέννησης, μία ανάστασης. Είναι μία τελετουργία που τα πράγματα βρίσκουν το αληθινό τους όνομα.
Γίνεται λόγος λοιπόν για ένα έργο που γεννήθηκε κάτω από την συνθήκη της σύζευξης των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών / έργων ..Θεωρείτε ότι στο σύγχρονο εικαστικό και καλλιτεχνικό γίγνεσθαι ξεχνάμε λίγο την παράδοση από την οποία μπορούμε να αντλήσουμε ποικίλα στοιχεία, τα οποία αυτομάτως αναγεννιούνται και συνδέονται με το τώρα;
Στο συγκεκριμένο έργο δεν με ενδιαφέρει η παράδοση σε πρώτο πλάνο. Η ποιητική του λόγου, η γλώσσα, η αμεσότητα, το βάθος των συγκεκριμένων στίχων είναι που με ενέπνευσε και που με καίει ως δημιουργικό άνθρωπο. Η παράδοση δεν μένει τελείως απ' έξω αλλά έρχεται μετά και διακριτικά. Φυσικά και μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία από εκεί. Αλλά δεν είναι ο πυρήνας αυτός.
Κατά την διάρκεια της δική σας μελέτης και καλλιτεχνικής αναζήτησης πάνω στα έργα αυτά, θα θέλατε να σημειώσετε κάποια ιδιαίτερα στοιχεία τους που εντοπίσατε, προβληματιστήκαμε, εστιάσατε, αναπολήσατε..
Εδώ ο λόγος είναι καθαρός, αυθεντικός, γνήσιος, τσεκουράτος. Οι λέξεις πηγάζουν από τη ρίζα της κραυγής του ανθρώπου-κτήνους. Βγαίνουν κατευθείαν από την καρδιά και την ανάγκη. Δεν έχουν τερτίπια, δεν προσποιούνται. Είναι αυτό που είναι. Υπάρχει όμως μουσική μέσα σε αυτό το λόγο. Είναι ένας λόγος που διατηρείται μέσω της απομνημόνευσης. Δεν υπάρχει άλλο μέσο. Άρα πρέπει να μένει στο μυαλό όπως η μουσική. Όπως ένα τραγούδι. Αντιμετώπισα τη δημοτική ποίηση ήταν σαν μία παρτιτούρα που έπρεπε να αποκρυπτογραφήσω τη μουσική της.
Στο κομμάτι τώρα της ενορχήστρωσης, τί επιλέξατε να συνοδεύει το έργο;
Για την ενορχήστρωση επέλεξα κυρίως ξύλινα και χάλκινα πνευστά, ώστε να βρίσκονται πιο κοντά στον διονυσιακό και παγανιστικό ήχο της υπαίθρου. Με ενδιέφερε να ξεκινάει και να βγαίνει ο ήχος μέσα από τους πνεύμονες των μουσικών ως εκπνοεί που πάλλεται και παράγει τη μουσική.
Πρόκειται ουσιαστικά για μία γέφυρα ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Εσείς αντιλαμβάνεστε μία εποχή με μεγαλύτερο θετικό πρόσημο στην Τέχνη, αν την συγκρίνουμε με το σήμερα;
Ηταν πιο αυθεντικές οι παλαιότερες εποχές και η οποιαδήποτε καλλιτεχνική έκφραση ήταν αναγκαιότητα και όχι είδος πολυτελείας. Ωστόσο όχι σε κάθε παλιά εποχή, ούτε σε κάθε τόπο. Η ανάπτυξη της τέχνης δεν είναι θέμα εποχής ή περιόδου αλλά συγκεκριμένων συνθηκών. Η τέχνη επίσης ας μη ξεχνούμε πως χρειάζεται πλούτο για να καρποφορήσει. Δυστυχώς χρειάζεται χρήμα. Αν πεινάς δεν μπορείς να ασχοληθείς με την τέχνη είτε ως αποδέκτης, είτε ως δημιουργός.
(σημ: ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής, με τον σκηνοθέτη των "Στοιχειωμένων", Θάνο Παπακωνσταντίνου)
Γιατί "Στοιχειωμένοι"; Εκτός από την σύνδεση με αρχέγονες δοξασίες, μοτίβα και θέματα, είναι και μία λέξη φρτισμένη με έμμεσο σχόλιο για το σύγχρονη πραγματικότητα;
Δεν με ενδιαφέρει ταύτιση με τη σύγχρονη πραγματικότητα αλλά το αντίθετο. Σύγκρουση και ρήξη με τη σύγχρονη πραγματικότητα με ενδιαφέρει. Τα Στοιχειά μου είναι καλά κι έρχονται να ταρακουνήσουν το ψεύδος της εποχής του σήμερα που δεν έχει αλήθεια και αξίες παρά μόνο μία ταχύτητα και ρηχότητα σε όλα.
