Τουρκία: Το κοινοβούλιο ενέκρινε το σχέδιο συνταγματικής αναθεώρησης

Το τουρκικό κοινοβούλιο ενέκρινε τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου, κατά την δεύτερη ανάγνωσή του, το σχέδιο συνταγματικής αναθεώρησης που θα επιτρέψει την ενίσχυση των εξουσιών του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανοίγοντας το δρόμο να τεθεί το νέο Σύνταγμα προς έγκριση σε δημοψήφισμα την ερχόμενη άνοιξη.

«Ο λαός μας θα έχει την τελευταία λέξη σε αυτό το θέμα και θα πάρει την τελική απόφαση», δήλωσε μετά την ψηφοφορία ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ. «Να μην αμφιβάλει κανείς ότι ο λαός μας θα πάρει (…) την πιο δίκαιη απόφαση», πρόσθεσε.

Το σχέδιο εγκρίθηκε με 339 ψήφους υπέρ, 9 περισσότερες από την πλειοψηφία των 3/5 που απαιτούνταν για να τεθεί η μεταρρύθμιση σε δημοψήφισμα. Η συνταγματική αναθεώρηση προβλέπει μεταξύ άλλων την μεταφορά στον πρόεδρο της χώρας εκτελεστικών εξουσιών που ανήκουν μέχρι σήμερα στον πρωθυπουργό. Η έγκριση του σχεδίου θεωρείτο δεδομένη έπειτα από την στήριξη που παρείχε στο κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) το εθνικιστικό MHP.

Η πλειοψηφία των βουλευτών υποστηρίζει ότι το σχέδιο προεδροποίησης του πολιτειακού συστήματος είναι απαραίτητο για την διασφάλιση της σταθερότητας της ηγεσίας του κράτους, με την αντιπολίτευση να απορρίπτει την πολιτειακή μεταβολή προς την προεδρική Δημοκρατία, καταγγέλοντας αυταρχική εκτροπή του προέδρου Ερτνογάν. Με βάση την συνταγματική αναθεώρηση, ο πρόεδρος Ερντογάν μπορεί θεωρητικά να παραμείνει στην εξουσία έως το 2029.

Τα βασικά στοιχεία της συνταγματικής μεταρρύθμισης

Ενισχυμένες εξουσίες του προέδρου

Το νομοσχέδιο προβλέπει την πλήρη μεταβίβαση της εκτελεστικής εξουσίας στον πρόεδρο Ερντογάν, ο οποίος θα ορίζει πλέον και τους υπουργούς της κυβέρνησης. Επίσης θα διορίζει έναν ή δύο αντιπροέδρους της κυβέρνησης, ενώ πλέον δεν θα υπάρχει πρωθυπουργός.

Το ισχύον Σύνταγμα, το οποίο υιοθετήθηκε το 1982 μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, διασφαλίζει την ελευθερία των δικαστηρίων απέναντι σε κάθε «όργανο, αρχή, πρόσωπο ή υπηρεσία». Όμως βάσει της συνταγματικής αναθεώρησης που εγκρίθηκε, ο πρόεδρος έχει την εξουσία να επεμβαίνει άμεσα στον δικαστικό τομέα. Ο Ερντογάν κατηγορεί τις δικαστικές αρχές ότι χειραγωγούνται από τον αυτοεξόριστο στις ΗΠΑ πρώην ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο η Άγκυρα θεωρεί υπεύθυνο για την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο.

Πλέον ο πρόεδρος και το κοινοβούλιο θα επιλέγουν από κοινού τέσσερα μέλη του Ανώτατου Συμβουλίου Δικαστών και Εισαγγελέων, το οποίο έχει την αρμοδιότητα να διορίζει και να αποπέμπει τους δικαστικούς υπαλλήλους. Το τουρκικό κοινοβούλιο θα επιλέγει μόνο του επτά μέλη. Τα στρατιωτικά δικαστήρια, τα οποία έχουν καταδικάσει στο παρελθόν στην εσχάτη των ποινών πολλούς αξιωματικούς, ακόμη και τον πρώην πρωθυπουργό Αντνάν Μεντερές μετά το πραξικόπημα του 1960, θα καταργηθούν.

Κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Βάσει της συνταγματικής μεταρρύθμισης, κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα μπορεί να κηρύσσεται σε περίπτωση «εξέγερσης κατά της πατρίδας» ή «βίαιων ενεργειών που θέτουν το έθνος σε κίνδυνο διχασμού», όπως μετέδωσε το πρακτορείο Anadolu.

Ο πρόεδρος θα αποφασίζει αν θα κηρύξει ή όχι κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προτού υποβάλει την πρότασή του στο κοινοβούλιο. Αυτό θα αποφασίζει αν θα μειώνει τη διάρκειά της, αν θα την παρατείνει ή αν θα την άρει, διευκρινίζει η ίδια πηγή. Αρχικά η κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν θα μπορεί να ισχύει για περισσότερους από έξι μήνες και στη συνέχεια θα μπορεί να παρατείνεται για 4 μήνες κάθε φορά.

Το τουρκικό κοινοβούλιο δέχθηκε στις 4 Ιανουαρίου, έπειτα από αίτημα της κυβέρνησης, να παρατείνει κατά τρεις μήνες την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει κηρυχθεί στη χώρα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο.

Κοινοβούλιο

Ο αριθμός των βουλευτών θα αυξηθεί από 550 σε 600, αντίθετα θα μειωθεί από τα 25 έτη στα 18 η ηλικία στην οποία μπορεί κάποιος να εκλεγεί βουλευτής. Πλέον οι βουλευτικές εκλογές θα διεξάγονται ταυτόχρονα με τις προεδρικές, κάθε πέντε χρόνια, αντί για κάθε τέσσερα που ίσχύει ως τώρα. Το τουρκικό κοινοβούλιο θα εξακολουθήσει να έχει την εξουσία να καταθέτει, να τροποποιεί ή να ακυρώνει νόμους. Επίσης διατηρεί την εξουσία ελέγχου, με τη δυνατότητα να συντάσσει εκθέσεις για κάποιες υποθέσεις.

Ο κοινοβούλιο θα ελέγχει τις ενέργειες του προέδρου, όμως αυτός θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα που θα αφορούν τους τομείς της εκτελεστικής του εξουσίας. Αντίθετα το νομοσχέδιο αναφέρει ρητά ότι ο πρόεδρος δεν θα μπορεί να εκδίδει διατάγματα για θέματα τα οποία ρυθμίζονται ξεκάθαρα από τους νόμους. Στην περίπτωση που ο πρόεδρος κατηγορηθεί ή θεωρηθεί ύποπτος ότι διέπραξε εγκληματική ενέργεια, το κοινοβούλιο θα μπορεί να ζητεί να διεξαχθεί έρευνα.

Πρόεδρος ως το 2029;

Το προσχέδιο της συνταγματικής μεταρρύθμισης αναφέρει την 3η Νοεμβρίου 2019 ως ημερομηνία για τις επόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές. Για να είναι κανείς υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές θα πρέπει να είναι Τούρκος πολίτης επί τουλάχιστον 40 χρόνια και να έχει κάνει ανώτατες σπουδές. Ο πρόεδρος θα εκλέγεται για μια πενταετή θητεία και θα μπορεί να επανεκλεγεί μία ακόμη φορά μόνο.

Ο Ερντογάν εξελέγη πρόεδρος τον Αύγουστο του 2014 στις πρώτες άμεσες εκλογές προέδρου, αφού διετέλεσε περισσότερα από δέκα χρόνια πρωθυπουργός της Τουρκίας. Αν ο ανώτατος αριθμός θητειών ξεκινήσει να ισχύει από τις εκλογές του 2019, κάτι που ακόμη δεν έχει ξεκαθαριστεί, ο Ερντογάν ενδέχεται να παραμείνει στην εξουσία ως το 2029.