Οι μεγάλοι σεισμοί και τα τσουνάμι της Κω
Η γεωλογική θέση της Κω την έχει φέρει πολλές φορές κοντά στο σεισμικό φαινόμενο. Οι συχνοί σεισμοί που έπληξαν το νησί έδιναν αφορμή για συνεχείς καταστροφές και ανοικοδομήσεις. Αιτία των συχνών σεισμών στην περιοχή είναι η σύγκρουση των λιθοσφαιρικών πλακών της Αφρικής με εκείνη του Αιγαίου.
Αποτελέσματα αυτής της σύγκρουσης είναι η δημιουργία των ηφαιστείων και των σεισμικών ρηγμάτων δηλαδή βαθιών ρωγμών- σπασιμάτων της επιφάνειας της γης. Ένα γνωστό σεισμογόνο ρήγμα της Κω είναι και εκείνο που ξεκινά από την Τουρκία, περνά από το Άγιο Φωκά, διέρχεται από το ακρωτήριο Κρίκελλος της Κέφαλου και χάνεται ανοιχτά στη θάλασσα.
Το ρήγμα είναι ένα από τα δέκα μεγαλύτερα της Ελλάδας και έχει προκαλέσει στο νησί μεγάλους σεισμούς αλλά και τσουνάμι, και φυσικά δεν είναι το μοναδικό στα Δωδεκάνησα.
Ο πρώτος ιστορικά καταγραμμένος σεισμός στο νησί είναι του 6ου ή 5ου αι. π.X., και δεν άφησε εμφανή ίχνη στην οικοδομική ιστορία του νησιού, σύμφωνα με το enikos.gr.
Περί το 411 π.Χ., η Κως είχε γκρεμιστεί συθέμελα από έναν άλλο ισχυρό σεισμό, τον μεγαλύτερο απ’ όσους θυμόμαστε ¬ όπως γράφει ο Θουκυδίδης ¬ και οι κάτοικοί της Κω είχαν καταφύγει στα βουνά.
Ο Λακεδαιμόνιος Αστύοχος που περνούσε από την περιοχή με μερικά πλοία, βρήκε την ευκαιρία και λεηλάτησε πλήρως το νησί και την τότε πρωτεύουσα του την Αστυπάλαια που βρισκόταν στην Κέφαλο. Όμως, ο Αθηναϊκός στόλος με αρχηγό τον Αλκιβιάδη, ανακαταλαμβάνει την Kω και μεταφέρει τη νέα πρωτεύουσα του νησιού, στη σημερινή της θέση.
Το 27 π.Χ. και το 142 µ.Χ. νέοι καταστροφικοί σειστοί καταφέρουν ισχυρά πλήγματα στο νησί με αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων. Το 469 μ.Χ. επί αυτοκράτορα Λέοντος του πρώτου, νέος μεγάλος σεισμός σηματοδοτεί το τέλος της αρχαίας πόλης και την αρχή της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι ειδωλολατρικοί ναοί μετατρέπονται σε χριστιανικές εκκλησίες, ενώ ταυτόχρονα ανεγείρονται πολυάριθμες βασιλικές.
Το 556 μ.Χ. σεισμός, μεγέθους 7 Ρίχτερ με επίκεντρο την περιοχή του Αγίου Φωκά κατέστρεψε σχεδόν ολόκληρη την Κω. Τότε ισοπεδώθηκε το Ασκληπιείο που είχε οικοδομηθεί το 400 π.Χ. αλλά είχαμε επιπλέον και την καταστροφική δράση ενός τσουνάμι, που προκάλεσε εκείνο το σεισμικό γεγονός.
Υπάρχει μια σημαντική περιγραφή της δράσης εκείνου του τσουνάμι που προέρχεται από τον αρχαίο ιστορικό Αγαθία τον Σχολαστικό, όπου το 556 μ.Χ. επί Ιουστινιανού, επισκέφτηκε την Κω λίγο μετά τα δραματικά εκείνα γεγονότα . Η περιγραφή είναι παραστατική αλλά και πολύτιμη, γιατί είναι ενός αυτόπτη μάρτυρα.
"Εκείνη την μέρα το νησί σείστηκε και πολύ μικρό τμήμα του σώθηκε. Αμέσως ακολούθησαν πολλά και καταστροφικά γεγονότα. Η θάλασσα με ορμή πλημμύρισε τα οικήματα κοντά στις ακτές. Τα τεράστια κύματα προχώρησαν προς το εσωτερικό καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμα τους.
Έφτασε ακόμα και αυτούς που έτρεχαν προς τα ιερά για να γλιτώσουν. Εγώ έφτασα στο νησί λίγο μετά τον σεισμό και αντίκρισα την ερήμωση και την καταστροφή. Ξύλα, πέτρες και άλλα αντικείμενα ήταν διάσπαρτα…… Οι λίγοι άνθρωποι που συνάντησα ήταν σκυθρωποί και λυπημένοι γιατί έχασαν ανθρώπους και περιουσίες …."
Ο επόμενος ισχυρός σεισμός έγινε 18 Αυγούστου του 1493. Ήταν καταστρεπτικός για την Κω, περίπου 5.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και καταστράφηκε ολόκληρο το χωριό της Αρχαίας Αντιµάχειας και μεγάλο τμήμα του χωριού των Ιωαννιτών ιπποτών. Ο σεισμός ήταν τόσο ισχυρός που προκάλεσε ζημιές, ακόμα και στην Αίγυπτο.
Στις 8 Φεβρουαρίου 1926, τοπικός σεισμός με επίκεντρο την Αντιμάχεια άφησε 2 νεκρούς και 200 τραυματίες, αλλά και στις 26 Ιουνίου 1926 σεισμός με επίκεντρο την Ρόδο μεγέθους 8 ρίχτερ, επηρέασε όλα τα νησιά και την Κω.
Στις 23 Απριλίου 1933, έγινε ένας μεγάλος και καταστρεπτικός σεισμός μεγέθους 6,6 ρίχτερ. Το χτύπημα του Εγκέλαδου ισοπέδωσε την πόλη της Κω, επιφέροντας σε αυτή φοβερές ζημιές και αλλάζοντας την εικόνα της για πάντα. Τα θύματα ήταν πολλά, 178 οι νεκροί και εκατοντάδες οι τραυματίες
Πληγωμένα βαρύτατα τα περισσότερα μνημεία του νησιού, εκατοντάδες οι άστεγοι και μία ευκαιρία για την ιταλική διοίκηση της εποχής, να στήσει εκ νέου μία νέα πόλη αλλά και να αποκαλύψει τα μνημεία που σήμερα θαυμάζουμε και επισκεπτόμαστε.
Στις 9 Ιουλίου 1956 μεγάλος σεισμός στο κεντρικό Αιγαίο μεγέθους 7,5 ρίχτερ έπληξε την Αµοργό και τη Σαντορίνη. Συνολικά 529 οικίες καταστράφηκαν και 53 άτομα σκοτώθηκαν.
Το σεισμό ακολούθησε τσουνάμι, µε σημείο εκκίνησης την Αµοργό και µε ύψος 25µ. έφτασε τα 10 μέτρα στη Φολέγανδρο, 5µ. στους Λειψούς και τα 15- 20 εκατοστά στη Ρόδο.
Στο δήμο της Καλύμνου 13 λεπτά µετά το σεισμό άρχισε η υποχώρηση της θάλασσας, η οποία σε ορισμένες περιοχές έφθασε τα 200µ. από τις ακτές. Μετά από 5 λεπτά έφθασε το πρώτο μεγάλο κύμα τσουνάμι ύψους 3,60µ. Περισσότερα από 30 αλιευτικά σκάφη και ένα μεγάλο ιστιοφόρο παρασύρθηκαν και βγήκαν στην στεριά. Τρία άτομα πνίγηκαν και µια μεγάλη έκταση καλλιεργήσιμης γης αχρηστεύτηκε, από την κατάκλιση της θάλασσας.
Την Κω δεν την επηρέασε σημαντικά, ίσως γιατί δεν είχαν αναπτυχθεί οι τουριστικές υποδομές, όπως σήμερα στα βόρεια παράλια του νησιού .
Υπάρχει όμως ένα σημαντικό φωτογραφικό ντοκουμέντο της εποχής που μας δείχνει πως έφτασε εξασθενημένο πλέον το τσουνάμι μέσα στο λιμάνι της Κω και πως το αντιμετώπισαν οι τότε νέοι.
