Έκθεση για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων στη Μόσχα
Η έκθεση για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων εγκαινιάστηκε σήμερα στο Κρατικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Μόσχας, στο πλαίσιο του αφιερωματικού έτους Ελλάδας - Ρωσίας 2016. Κύριο έκθεμα θα είναι ένα ακριβές αντίγραφο του Μηχανισμού από ορείχαλκο σε φυσικό μέγεθος. Μιλώντας για τον Μηχανισμό, ο επιστημονικός υπεύθυνος της έκθεσης Ξ. Μουσάς εξέφρασε την βεβαιότητά του ότι στον βυθό θα εντοπιστούν και άλλα τμήματά του.
Συγκεκριμένα, τίτλος της έκθεσης είναι «Μηχανισμός των Αντικυθήρων: ο αρχαιότερος Υπολογιστής και το αρχαιότερο Μηχανικό Σύμπαν - 2ος αιώνας π. Χ.» και κύριο έκθεμά της ένα ακριβές αντίγραφο του Μηχανισμού από ορείχαλκο σε φυσικό μέγεθος (32x12x20 cm). Επίσης, θα παρουσιαστούν κι άλλα αντίγραφα (ένα του Μηχανισμού σε τετραπλάσιο μέγεθος, καθώς και μερικών ακόμα αρχαίων αστρονομικών οργάνων), διαδραστικά μοντέλα υπολογιστών, τρισδιάστατες εικόνες, καθώς και βίντεο και 21 πλακάτ που σχετίζονται με τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, την ιστορία της ανακάλυψης και της μελέτης του.
O Ξενοφώντας Μουσάς, καθηγητή Φυσικής Διαστήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστημονικός υπεύθυνος και «ψυχή» της έκθεσης, όπως και εκατοντάδων άλλων εκθέσεων που έχουν γίνει στο παρελθόν για τον αρχαιότερο υπολογιστή του κόσμου (που δουλεύει με γρανάζια), το παλαιότερο γνωστό πολύπλοκο αστρονομικό όργανο και πιθανότατα, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, αστρονομικό ρολόι και πλανητάριο δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Μας διακατέχει μεγάλος ενθουσιασμός. Είναι πολύ σημαντική έκθεση και για εμάς πολύ τιμητικό που πραγματοποιείται εκεί, σε ένα μουσείο το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, απέναντι σχεδόν από το Κρεμλίνο».
«Εκτός από τα πολύ καλά ομοιώματα αρχαίων αστρονομικών οργάνων, θα έχουμε και δυο ομοιώματα του Μηχανισμού, το ένα σε φυσικό μέγεθος, όσο πιστεύουμε ότι ήταν, δηλαδή 31 εκατοστά, ένα βασιλικό ελληνικό πόδι όπως λέγεται, περίπου όσο και η μονάδα μήκους που έχουν οι Άγγλοι. Και ένα άλλο αντίγραφο, τέσσερις φορές μεγαλύτερο, για να μπορεί κανείς να βλέπει καλύτερα τη δομή του», εξηγεί.
Επίσης, θα υπάρχει μια αίθουσα με επτά υπολογιστές με διάφορα αλληλεπιδραστικά μοντέλα. «Σημειώστε ότι ένα από αυτά τα μοντέλα μπορείτε να το βρείτε στις εφαρμογές του τηλεφώνου σας, αν έχετε Android. Αν πάτε στα ups και βάλτε Antikythera Mechanism, θα σας βγουν δυο μοντέλα. Το ένα από αυτά το έχει φτιάξει ο Φοίβος Ασημακόπουλος και είναι περίπου το ίδιο με αυτό που έχουμε στην έκθεση, επίσης από τον κ. Ασημακόπουλο και τον καθηγητή του», ενημερώνει.
Ερωτηθείς για το ποσοστό ανασύστασης της λειτουργίας του, ανέφερε: «Σε ό,τι έχει να κάνει με τον Ήλιο και τη Σελήνη θα μπορούσα να πω ότι έχουν ανασυσταθεί σχεδόν όλα, νομίζω ότι θα συμφωνούσαν και οι συνάδελφοί μου σε αυτό. Αλλά για τους πλανήτες δεν έχουμε παρά μόνον ένα γρανάζι, που υποστηρίζω ότι είναι του Δία. Στην πραγματικότητα είναι δυο γρανάζια, ένα θηλυκό κι ένα συνηθισμένο, το ‘κιβώτιο ταχυτήτων' του Δία δηλαδή, που έδειχνε τις θέσεις του. Και αυτό το παρουσιάζουμε πολύ ωραία στη Μόσχα», απαντά ο κ. Μουσάς, ο οποίος πιστεύει ότι στον βυθό της θάλασσας πρέπει να βρίσκονται κι άλλα γρανάζια, αν δεν έχουν καταστραφεί. Και όχι μόνον αυτά.
«Σίγουρα και πάνω από το 70% του εγχειριδίου χρήσης, γραμμένο σε σελίδες χαλκού με πολύ ωραία και μικρά γράμματα γύρω στα 2 χιλιοστά. Από αυτή τη ‘γραμματοσειρά' οι αρχαιολόγοι προσδιορίζουν το πότε πιθανότατα γράφτηκε το κείμενο, δηλαδή μεταξύ 150 με 100 π. Χ., ενώ το πλοίο που το μετέφερε βυθίστηκε πιθανότατα μεταξύ 80 και 62 π.Χ.», συμπληρώνει.
«Εγώ πιστεύω ότι θα εντοπίσουν κι άλλα τμήματα του Μηχανισμού οι αρχαιολόγοι, οι οποίοι βρίσκονται πάλι εκεί τώρα, όπως και λίγο καιρό πριν. Το γεγονός ότι βρήκαν πρόσφατα ένα δόρυ σχεδόν στην επιφάνεια του βυθού σημαίνει ότι δεν έχουν κατακλέψει το ναυάγιο και αυτό είναι πολύ σημαντικό», τονίζει.
Όσο για τα γρανάζια που λείπουν, ο ίδιος πιστεύει ότι αυτά είχαν να κάνουν με τους υπόλοιπους πλανήτες. «Είμαι βέβαιος -και οι συνάδελφοί μου συμφωνούν- ότι ο Μηχανισμός περιλάμβανε όλους τους τότε γνωστούς πλανήτες, δηλαδή τον Δία, τον Κρόνο, τον Ερμή, την Αφροδίτη και τον Άρη.
Αυτό το στηρίζουμε κατά κύριο λόγο από τα κείμενα αυτού καθεαυτού του εγχειριδίου χρήσης που μας δίνει πάρα πολλές λεπτομέρειες για τις κινήσεις των πλανητών. Ό,τι δηλαδή κάνει ένα προγραμματάκι στον υπολογιστή ή στο τηλέφωνό σας σήμερα, όπως για παράδειγμα το Google Sky, με το οποίο βλέπει κανείς τον ουρανό όπου κι αν βρίσκεται. Κάτι παρόμοιο μπορούμε φανταστούμε ότι ήταν αυτό το μηχάνημα», σημειώνει.
Και τα καινούργια στοιχεία της έρευνας, με τα οποία έχει εμπλουτιστεί η έκθεση στη Μόσχα; «Όπως ανακοινώθηκε τον Ιούνιο, η δική μου ερμηνεία των νέων δεδομένων είναι πως τα γραπτά κείμενα του Μηχανισμού αποδεικνύουν ότι οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν αυτό που σήμερα λέμε ‘Νόμους της Φυσικής'. Το ότι ήταν γνωστό αυτό, το ξέραμε ήδη από τον Πυθαγόρα ή από τους Πυθαγόρειους, είναι όμως διαφορετικό να το βλέπεις και στο μηχάνημα», επισημαίνει και εξηγεί.
«Ο Πυθαγόρας έλεγε ότι όταν κάνεις μια θεωρία πρέπει να είναι η απλούστερη από τις απλούστερες των υποθέσεων. Αυτό που σήμερα ονομάζεται το ‘Ξυράφι του Occam'. Ο Occam πίστευε ακριβώς το ίδιο πράγμα, ότι όταν κανείς φτιάχνει υποθέσεις, αυτές πρέπει να είναι οι απλούστερες. Αυτό τηρείται στον Μηχανισμό, είναι δηλαδή απλός χωρίς απλοποιήσεις, ακριβής στον βαθμό που μπορούσε να είναι», τονίζει.
Ένα άλλο καινούργιο δεδομένο είναι οι δυο πολύ μεγάλες περιοδικότητες πλανητών που βρέθηκαν στον Μηχανισμό. «Πρόκειται για μια περίοδο της Αφροδίτης που είναι 462 έτη (όσο δηλαδή χρειάζεται για να γυρίσει γύρω από τον Ήλιο όπως την βλέπουμε από τη Γη και καθώς η Γη συντονίζεται μαζί της) και μια άλλη περιοδικότητα 422 ετών του Κρόνου. Και επειδή δεν έχουμε βρει αυτές τις περιοδικότητες σε άλλα κείμενα πουθενά, αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για γνώσεις που διατύπωσαν οι Έλληνες. Κι αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό και καινούργιο», συμπληρώνει ο καθηγητής, ο οποίος, παράλληλα, με την έκθεση στο Κρατικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Μόσχας θα υλοποιήσει μια άλλη, πιο μικρή και σύντομη έκθεση για το ίδιο θέμα, διάρκειας τριών ημερών (7-9 Οκτωβρίου), στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία νέων συνεργασιών του Πανεπιστημίου Αθηνών και του ρωσικού Πανεπιστημίου σε διάφορα επίπεδα.
Εκεί θα δώσει ομιλία που θα μεταδοθεί διαδικτυακά σε περισσότερα από 160 πανεπιστήμια και κέντρα της Ρωσίας. «Κάτι επίσης πολύ τιμητικό για μένα», καταλήγει.
Η έκθεση θα εγκαινιασθεί από τον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αρ. Μπαλτά, ενώ την έναρξή της θα κηρύξει η Περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου, ως διοργανώτρια αρχή. Η έκθεση, που τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Κρατικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής της Μόσχας και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών - Τμήμα Φυσικής - Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής. Θα διαρκέσει ως τις 6 Νοεμβρίου 2016.
