Συμβούλιο της Ευρώπης: Έντονες επικρίσεις στην Ελλάδα για τις συνθήκες κράτησης

Με ιδιαίτερα έντονο τρόπο επικρίνει το Συμβούλιο της Ευρώπης την Ελλάδα σε έκθεση της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων, υπογραμμίζοντας τα πολυάριθμα κρούσματα αστυνομικής βίας σε βάρος προφυλακισμένων προσώπων και τις πολύ κακές συνθήκες στις φυλακές.

Αντιπροσωπεία της επιτροπής επισκέφθηκε την Ελλάδα τον Απρίλιο του 2015 για να αποτιμήσει εάν οι συστάσεις που είχε κάνει σε προηγούμενες εκθέσεις της, το 2011 και το 2013, εφαρμόστηκαν, διαπίστωσε όμως ότι αντιθέτως, η κατάσταση έχει επιδεινωθεί.

«Η κατάσταση στις φυλακές έχει γίνει κρίσιμη και είναι απαραίτητη η λήψη επειγόντων μέτρων» για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού σ' αυτές και η χρόνια έλλειψη προσωπικού στην πλειονότητα των σωφρονιστικών καταστημάτων, υπογράμμισαν οι ειδικοί της Επιτροπής.

«Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό που πλέον δεν τίθεται ζήτημα παραβίασης του άρθρου 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο απαγορεύει την απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση, αλλά παραβίασης του δικαιώματος στη ζωή», επισημαίνεται στην έκθεση, η οποία υπογραμμίζει κυρίως την έλλειψη ιατρικής φροντίδας για τους κρατούμενους.

Η Επιτροπή επίσης επικρίνει με έντονο τρόπο την ελληνική αστυνομία. Καλεί τις αρχές να αναγνωρίσουν πλήρως το «διαδεδομένο και βαθιά ριζωμένο πρόβλημα των κακομεταχειρίσεων που διαπράττονται από την αστυνομία» και εισηγείται να δημιουργηθεί ένα σύστημα καταγραφής των ανακρίσεων της αστυνομίας σε ηχητικά αρχεία ή αρχεία βίντεο.

Η μεταχείριση των αλλοδαπών που βρίσκονται παράτυπα στην Ελλάδα επισημαίνεται επίσης ως σοβαρό πρόβλημα από την Επιτροπή. Στην έκθεσή της, καταγγέλλεται ότι αντιμετωπίζονται «από πολλές απόψεις ως ύποπτοι για τη διάπραξη εγκλημάτων», ενώ επαναλαμβάνεται ότι οι παράτυποι μετανάστες θα έπρεπε να κρατούνται σε ειδικές εγκαταστάσεις.

Τι απαντά σε ανακοίνωσή του το Υπουργείο Δικαιοσύνης

«Δημοσιοποιήθηκε σήμερα, μετά από σχετική συναίνεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT), η οποία αφορά την επίσκεψή της στην Ελλάδα από 14 έως 23 Απριλίου 2015.

Η έκθεση είναι γενικά επικριτική, όχι πάντως όσο προηγούμενες που είχαν οδηγήσει σε δημόσια δήλωση (public statement). Αποτυπώνει μια κατάσταση που διαμορφώθηκε σε βάθος δεκαετιών εγκατάλειψης των φυλακών. Εν τούτοις αναγνωρίζονται και τα θετικά βήματα που έχουν σημειωθεί. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης εργάζεται εντατικά για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που εντοπίζονται. Για το λόγο αυτό συνεργάζεται στενά με την Επιτροπή, προκειμένου να υιοθετήσει μέτρα βελτίωσης και να αξιοποιήσει τη διεθνή εμπειρία.

Από τον Απρίλιο του 2015, όμως, πολλά έχουν αλλάξει στις φυλακές. Ειδικότερα:

Ο αριθμός των κρατουμένων τον Απρίλιο του 2015, οπότε η Επιτροπή επισκέφθηκε την Ελλάδα, ήταν 11.569. Μετά την νομοθετική παρέμβαση, με το ν . 4322/2015, ο αριθμός των κρατουμένων σήμερα είναι 9.571. Στόχοι, που υλοποιήθηκαν ήταν: κανείς κρατούμενος στο πάτωμα, κανένα τριώροφο κρεβάτι. Σήμερα στη φυλακή Ναυπλίου κανείς κρατούμενος δεν κοιμάται στο πάτωμα (από 547 οι κρατούμενοι ανέρχονται στους 382). Ωστόσο, και πάλι ο χώρος συνολικά δεν επαρκεί.

Οι φυλακές είναι πράγματι υποστελεχωμένες. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη, κατ’ επανάληψη, ζητήσει την πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού, ώστε να πληρούνται οι όροι ασφαλείας και παράλληλα να λειτουργούν δράσεις απασχόλησης, εκπαίδευσης και εξωστρέφειας. Ελπίζεται ότι σύντομα οι προσπάθειες αυτές θα καρποφορήσουν. Εν τω μεταξύ επιδιώκεται η ορθολογική κατανομή του υπάρχοντος προσωπικού.

Για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού και της βίας μεταξύ κρατουμένων εκτός από το συνεχή έλεγχο των σωφρονιστικών υπαλλήλων και την ενεργοποίηση πειθαρχικών διαδικασιών, με το ν. 4322/2015 (άρ. 5) αυστηροποιήθηκε το ποινικό πλαίσιο, ώστε οι ποινικές κυρώσεις που επιβάλλονται για τέτοια αδικήματα να μην «συγχωνεύονται» αλλά να εκτίονται ολόκληρες. Σαφείς οδηγίες για την πρόληψη και την καταστολή οποιασδήποτε τέτοιας παραβατικής ενέργειας δίδονται τακτικά και με τη δέουσα ένταση.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, όπως προτείνει η Επιτροπή, επεξεργάζεται ένα ολοκληρωμένο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης των κρατουμένων, σ’ όλη την Ελλάδα, στο πλαίσιο του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Σ’ αυτή τη βάση καταγράφηκαν και επανασχεδιάζονται όλες οι δομές υγείας στις φυλακές, όπως Ειδικά Περιφερειακά Ιατρεία και Ειδικά Κέντρα Υγείας. Τα δύο θεραπευτικά καταστήματα, πρώτα το Ψυχιατρείο και αμέσως μετά το Νοσοκομείο Κορυδαλλού, μεταμορφώνονται σε κανονικές μονάδες υγείας. Ήδη προστέθηκαν έξι (6) γιατροί και άμεσα αναμένονται ακόμα τέσσερις (4) ενώ γίνονται και βελτιώσεις στις υποδομές.

Για την απεξάρτηση προωθείται το σχετικό νομικό πλαίσιο για την ουσιαστική λειτουργία του συστήματος ανίχνευσης, συμβουλευτικής και θεραπείας μέσα στις φυλακές. Ήδη λειτουργεί η νέα ολοκληρωμένη θεραπευτική κοινότητα ΚΕΘΕΑ-ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ στη φυλακή Θεσσαλονίκης.

Η κράτηση των ανηλίκων, με το ν.4322/2015, περιορίστηκε στα πολύ σοβαρά εγκλήματα (ανθρωποκτονία, βιασμό). Σήμερα (16.2.2016) στη φυλακή παραμένουν εννέα (9) ανήλικοι. Η φυλακή ανηλίκων (Κορίνθου) βελτιώνεται στις υποδομές, εξοπλίζεται και εμπλουτίζεται με προγράμματα και δράσεις. Εξάλλου, η απομόνωση, καθ’ όλο το 2015, χρησιμοποιήθηκε μόνο για έναν (1) κρατούμενο.

Πάνω στο τρίπτυχο Ασφάλεια, Ανθρωπισμός, Επανένταξη οι ειδικότεροι στόχοι του Υπουργείου Δικαιοσύνης στο σωφρονιστικό, για την επόμενη τριετία, είναι οι εξής:

• Κατάστρωση συνεκτικού στρατηγικού σχεδίου για το σωφρονιστικό σύστημα.
• Βελτίωση των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στα καταστήματα κράτησης και αναμόρφωση του Ψυχιατρείου και του Νοσοκομείου Κρατουμένων.
• Εμπέδωση εκπαιδευτικών θεσμών στις φυλακές, όπως τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας και η εξ αποστάσεως φοίτηση, και ενίσχυση δράσεων εργασιακής, οικογενειακής, κοινωνικής και ψυχολογικής στήριξης για την προετοιμασία της αποφυλάκισης και την ομαλή επανένταξη.
• Ένταξη στις δομές του σωφρονιστικού συστήματος υπηρεσιών απεξάρτησης και διεύρυνση των ήδη υπαρχόντων (ν. 4139/2013).
• Επιμόρφωση (αρχική και συνεχιζόμενη) του προσωπικού των φυλακών (σωφρονιστικών υπαλλήλων και εξωτερικών φρουρών) και αναβάθμιση του ρόλου.
• Αναδιοργάνωση των αγροτικών φυλακών και των παραγωγικών εργαστηρίων με σκοπό την ενίσχυση της επανένταξης και την αυτοχρηματοδότηση των δομών.
• Διοικητική αναδιοργάνωση της σωφρονιστικής διοίκησης και ορθολογική αξιοποίηση του προσωπικού με ανάθεση καθηκόντων αναλόγως προσόντων.
• Βελτίωση υποδομών και ως εκ τούτου των συνθηκών κράτησης στις φυλακές.
• Ενίσχυση της επανένταξης και ανάπτυξη των εναλλακτικών μέτρων έκτισης της ποινής.»