Helios: Δέκα χρόνια από την τραγωδία που συγκλόνισε Ελλάδα και Κύπρο

Στις 9:07 της 14^ης Αυγούστου 2005 απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Λάρνακας η πτήση HCY 522 των Κυπριακών Αερογραμμών Helios Airways.

Το Boeing 737-31S, με προορισμό την Πράγα και ενδιάμεση στάση την Αθήνα δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό της, αφού λίγο στις 12:04 συνετρίβη στο Γραμματικό της Αττικής, με αποτέλεσμα το θάνατο των 115 επιβατών και των 6 μελών του πληρώματός της.

Το αεροσκάφος εισήλθε στο FIR Αθηνών, αλλά δεν ήρθε σε επαφή με τον πύργο ελέγχου. Όταν αυτό έγινε αντιληπτό ενεργοποιήθηκε η σχετική διαδικασία, η οποία προέβλεπε την ενημέρωση του ΓΕΕΘΑ. Ο Αρχηγός έδωσε εντολή για την απογείωση των δύο μαχητικών και τα F16 απογειωθήκαν από την Νέα Αγχίαλο.

Στις 11:18, οπότε και απέκτησαν οπτική επαφή με το αεροσκάφος, διαπίστωσαν ότι ο κυβερνήτης του δεν ήταν στη θέση του και ο συγκυβερνήτης ήταν αναίσθητος, ενώ είχε ενεργοποιηθεί το σύστημα παροχής οξυγόνου με μάσκες.

Το αεροπλάνο πετούσε με τον αυτόματο πιλότο κι έστριψε με κατεύθυνση την Εύβοια. Στις 11:41, οι πιλότοι των μαχητικών είδαν στο πιλοτήριο τον αεροσυνοδό Ανδρέα Προδρόμου, ο οποίος είχε πτυχίο πιλότου να προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο του αεροσκάφους.

Δεν πρόλαβε. Στις 11:50 ο αριστερός κινητήρας του αεροσκάφους σταμάτησε και δέκα λεπτά αργότερα ακολούθησε και ο δεξιός. Ο λόγος ήταν ότι είχαν τελειώσει τα καύσιμα. Το αεροσκάφος συνετρίβη στις 12:05, σκοτώνοντας όλους τους επιβαίνοντες.

Ανάμεσά τους ήταν 93 ενήλικες και 22 άτομα κάτω των 18 ετών. Εξ αυτών οι περισσότεροι ήταν Κύπριοι (103), 12 Έλληνες και οι υπόλοιποι Αρμένιοι υπήκοοι.

Από το σημείο της συντριβής ανασύρθηκαν συνολικά 118 πτώματα, απανθρακωμένα, καθώς το αεροπλάνο κομματιάστηκε και τυλίχθηκε στις φλόγες.

Ανάμεσα στα πτώματα που δεν αναγνωρίσθηκαν, μέσω DNA, ήταν και αυτό του κυβερνήτη.

Δεν έγινε ποτέ γνωστό αν τα θύματα της τραγωδίας είχαν τις αισθήσεις τους, καθώς φορούσαν τις μάσκες οξυγόνου, όμως οι τοξικολογικές εξετάσεις δεν έδειξαν αν είχαν εισπνεύσει ή καταπιεί κάποια ουσία.

Η πλειοψηφία των πτωμάτων μεταφέρθηκε και ετάφη στην Κύπρο.

Τα αίτια της συντριβής 

Οι πρώτες εκτιμήσεις έκαναν λόγο για απότομη αποσυμπίεση στο εσωτερικό του αεροσκάφους, δεδομένου αφενός ότι οι επιβαίνοντες φορούσαν μάσκες οξυγόνου, αλλά και του γνωστού ιστορικού του προβλήματος του αεροσκάφους με το σύστημα κλιματισμού.

Τα μαύρα κουτιά του αεροσκάφους εστάλησαν στη Γαλλία για ανάλυση και προέκυψε το εξής συμπέρασμα:

Τα ενεργά αίτια της πτώσης                                                  

Συνυπευθυνότητα στους μηχανικούς που έλεγξαν το αεροσκάφος για την τελευταία πτήση και τους χειριστές του αεροπλάνου της πτήσης HCY522, για διόρθωση των ρυθμίσεων - κυρίως της ρύθμισης manual στο ρυθμιστή συμπίεσης- που τροχοδρόμησαν τα επόμενα γεγονότα. Σημειώνεται ότι για το ίδιο θέμα, η Boeing έχει ήδη αποδεχθεί, ότι στα καθοδηγητικά δεσμευτικά εγχειρίδια των μηχανικών και του συγκεκριμένου τύπου αεροπλάνου δεν υπήρχε σαφής υπόδειξη για τοποθέτηση του διακόπτη στο «manual». Επίσης στο Πόρισμα εξετάζεται το τι υπήρχε στις υποδείξεις του ανάλογου εγχειριδίου των χειριστών στο συγκεκριμένο αεροπλάνο.

Ευθύνη στους χειριστές, επειδή δεν έκαναν έγκαιρα τις διορθωτικές επεμβάσεις με βάση τις προειδοποιήσεις που ελάμβαναν, έχοντας όμως υπόψη τα όσα έγιναν γνωστά για τις «διπλές» ηχητικές προειδοποιήσεις και ενδείξεις, τις οποίες επίσης μετά την αεροπορική τραγωδία άλλαξε η Boeing. Αποτέλεσμα ήταν οι χειριστές σε ελάχιστο χρόνο να καταβληθούν από τα συμπτώματα υποξαιμίας και να μην έχουν τον έλεγχο.

Το σύστημα ενεργειών του πληρώματος και η συνεννόηση μεταξύ χειριστών στο πιλοτήριο και αεροσυνοδών στην καμπίνα επιβατών (CRM), που δεν προέβλεπε καμία εκπαίδευση για ενέργειες, σε περίπτωση σοβαρού συμβάντος όπως το πέσιμο των μασκών οξυγόνου, παρά το γεγονός ότι για ώρα μετά το αεροσκάφος δεν προχωρούσε στην προβλεπόμενη άμεση κάθοδο και συνέχιζε πορεία στο ίδιο ύψος.

Τελικό αίτιο της πτώσης, ως απόρροια των προηγουμένων, ήταν η διακοπή της λειτουργίας των κινητήρων λόγω έλλειψης καυσίμων.

Τα λανθάνοντα αίτια

Π. Αεροπορία, Boeing, Helios, ICAO-JAA Τα λανθάνοντα αίτια, δηλαδή εκείνα τα αίτια που εντοπίζονται και των οποίων η λανθάνουσα λειτουργία συνέβαλε στη δραστηριοποίηση των ενεργών αιτίων είναι:

Το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας του οποίου η διαχρονική και συνεχιζόμενη ανεπάρκεια και ελλείψεις, δεν εξασφάλιζαν το απαραίτητο επίπεδο εποπτείας.

Η αεροπορική εταιρεία Helios και οι ελλείψεις σε θέματα εκπαίδευσης, διεύθυνσης και ελέγχου ποιότητας που διατηρούνταν και λόγω της ανεπάρκειας του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας.

H Boeing η οποία παρά τα συναφή συμβάντα και τις υποδείξεις, δεν προχώρησε σε επαρκή και ικανοποιητικά διορθωτικά μέτρα, ώστε να αποτραπούν παρόμοια διαδοχικά γεγονότα που οδήγησαν στη συντριβή του Boeing 737-300 της Helios.

Οι ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί JAA, ICAO και EASA, οι οποίοι ενώ από το 1999 μέχρι και τον Αύγουστο του 2005, σε ελέγχους διαπίστωναν πολλά, σοβαρά και επαναλαμβανόμενα προβλήματα, στο Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας και την αεροπορική βιομηχανία της Κύπρου, δεν έλαβαν τάχιστα, τα δέοντα αποτελεσματικά μέτρα, δείχνοντας ανοχή με συνέπεια τη συνέχιση της κατάστασης.

Οι ποινές των υπεθύνων

Δεκατέσσερις μήνες μετά τη συντριβή, τον Οκτώβριο του 2006 δόθηκε στη δημοσιότητα το πόρισμα της Ελληνικής Επιτροπής Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων υπό του Ακριβού Τσολάκη για τα αίτια της πτώσης.

Η δίκη των πέντε στελεχών της εταιρεία ξεκίνησε στις 17 Σεπτεμβρίου 2009, στην Λευκωσία. Οι κατηγορίες σε βάρος τους ήταν ανθρωποκτονία και πρόκληση θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης.

Το Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε ένοχους τους Δημήτρη Πανταζή, Γιώργο Κικκίδη, Ιάνκο Στοιμένοβ και Άλαν Ίργουιν, όλοι στελέχη της εταιρίας «Ήλιος», χωρίς ελαφρυντικά για τη συντριβή του αεροσκάφους. Το Πλημμελειοδικείο επέβαλε καταδίκη ενός χρόνου για κάθε απώλεια ζωής, συν τρία χρόνια ποινή βάσης, που αφορά την ενοχή τους με την ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η συνολική ποινή των στελεχών της εταιρίας είναι 124 χρόνια.

Το Πλημμελειοδικείο αποσύρθηκε για να αποφασίσει κατά πόσο η ποινή θα είναι εξαγοράσιμη, όπως ζήτησαν οι συνήγοροι των καταδικασθέντων και ταυτόχρονα κατά πόσο η ποινή θα έχει ανασταλτικό χαρακτήρα μέχρι την εκδίκαση της έφεσης. Η πρόταση για έκτιση φυλάκισης είναι τα δέκα έτη.

Το Φεβρουάριο του 2013 το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε δεκαετείς ποινές φυλάκισης, εξαγοράσιμες έναντι 80.000 ευρώ εκάστη, σε τρεις από τους τέσσερις κατηγορουμένους.

Μνημόσυνα σε Λευκωσία και Γραμματικό

Τη θλίψη του για το συνεχιζόμενο δράμα των συγγενών των θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας της «Ηλιος», εξέφρασε με ανακοίνωσή του το υπουργείο Μεταφορών της Κύπρου

Στην ανακοίνωση, με αφορμή τη συμπλήρωση δέκα χρόνων από την αεροπορική τραγωδία της «Ηλιος», το υπουργείο Μεταφορών διαβεβαιώνει ότι είναι προσηλωμένο στην αναβάθμιση των επιπέδων ασφάλειας στις αερομεταφορές, προκειμένου να αποφευχθούν παρόμοιες τραγωδίες στο μέλλον.

Προσθέτει ότι οι προσπάθειες για αντιμετώπιση όλων των κενών και ελλείψεων, που είχαν παρουσιαστεί στον τομέα ασφάλειας πτήσεων στο παρελθόν, είναι συνεχείς και συστηματικές.

Το υπουργείο Μεταφορών αναφέρει ότι, προς την κατεύθυνση αυτή, έχει προωθήσει όλες τις αναγκαίες διαδικασίες για στελέχωση του Τομέα Ασφάλειας Πτήσεων του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας.

Πέραν του μνημοσύνου που τελέστηκε σήμερα στο Γραμματικό Αττικής, μνημόσυνα των 121 θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας τελέστηκαν και στην Κύπρο.

Συγγενείς των θυμάτων, με δηλώσεις τους στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων, εξέφρασαν απαρέσκεια γιατί οι ποινές που επιβλήθηκαν στους κατηγορουμένους για την τραγωδία, τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, ήταν, όπως ανέφεραν, πολύ μικρές για το μέγεθος του εγκλήματος.