Μπήκαν τα πρόστιμα για τις χωματερές

΄

Την επιβολή εφάπαξ προστίμου 10 εκ. ευρώ και 14.200.000 επιπλέον ευρώ ανά εξάμηνο καθυστέρησης κλεισίματος των χωματερών επέβαλε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στη χώρα.

Σύμφωνα με το Ευρωδικαστήριο, η Ελλάδα θα πρέπει να  παύσει τη λειτουργία των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, να τις αποκαταστήσει αλλά και να δημιουργήσει νέους χώρους διάθεσης αποβλήτων.

Τον επόμενο μήνα η Ελληνική πλευρά θα δώσει μάχη ώστε  να αποδείξει ότι οι χωματερές κλείνουν και δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την ορθή διαχείρισή τους.

Το  Δικαστήριο επιπλέον αναφέρει ότι η ανά εξάμηνο επιβολή προστίμου θα επαναπροσδιορίζεται και θα υπολογίζεται από την πρόοδο των διαδικασιών που θα οδηγήσουν στο οριστικό κλείσιμο των χωματερών.

Για το πρώτο εξάμηνο μετά την έκδοση της σημερινής απόφασης, η χρηματική ποινή θα υπολογιστεί με βάση αρχικό ποσό ύψους 14. 520 .000 από το οποίο θα αφαιρούνται 40. 000 ευρώ ανά χώρο ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, ο οποίος είτε έπαυσε να λειτουργεί, είτε αποκαταστάθηκε.

Για κάθε επόμενο εξάμηνο, η οφειλόμενη χρηματική ποινή θα υπολογίζεται με βάση το καθορισθέν για το προηγούμενο εξάμηνο ποσό και στόχος είναι το πρόστιμο να μειώνεται συνεχώς.

Ιστορικό

Τον Οκτώβριο 2005 η Ελλάδα καταδικάσθηκε από το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη διάθεση αστικών αποβλήτων σε Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (1.128 ενεργοί ΧΑΔΑ) και έδωσε προθεσμία για την αποκατάστασή τους έως το 2009.

Τον Απρίλιο 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε προδικαστική διαδικασία για επιβολή χρηματικών κυρώσεων και τον Ιούνιο 2013 ανακοινώθηκε η εκ νέου παραπομπή της χώρας λόγω μη συμμόρφωσης με την απόφαση του 2005. Είχαν απομείνει 396 ΧΑΔΑ (90 ενεργοί και 306 ανενεργοί) από τους 3.036 ΧΑΔΑ που καταγράφηκαν διαχρονικά.

Η εκδίκαση της υπόθεσης έγινε τον Ιούνιο 2014 και επειδή είχαν ήδη αποκατασταθεί στο μεταξύ 103 ΧΑΔΑ, την ημέρα της εκδίκασης υπήρχαν 70 ενεργοί ΧΑΔΑ και 223 ανενεργοί (συνολικά 293).

Με τη σημερινή Απόφαση του Δικαστηρίου επιβάλλεται στη χώρα μας:

• Κατ’ αποκοπήν πρόστιμο 10 εκατομμυρίων Ευρώ, για τη μη συμμόρφωση με την πρώτη δικαστική απόφαση, δηλαδή εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης από το 2005 ως το 2009. Σημειώνεται ότι η εισήγηση της ΕΕ και της Εισαγγελέως ήταν 22 εκατ ευρώ, αλλά αναγνωρίζεται ότι η περιβαλλοντική ζημία που προκαλείται από τους εναπομείναντες ΧΑΔΑ δεν είναι τόσο σημαντική όσο πριν.
• Εξαμηνιαίο πρόστιμο 14.520.000 ευρώ, που υπολογίσθηκε για τους 293 ΧΑΔΑ που υπήρχαν το Μάϊο 2014, απομειούμενο αναλόγως των ΧΑΔΑ που θα υπάρχουν τον Ιούνιο 2015. Η εισήγηση της ΕΕ ήταν 71.180/ημέρα αλλά το Δικαστήριο θεώρησε ότι πρέπει να συνδεθεί με την πρόοδο των έργων. 

Η κατάσταση σήμερα

Η τρέχουσα εικόνα του Προγράμματος παύσης λειτουργίας και αποκατάστασης ΧΑΔΑ, έχει ως εξής:

• οι ενεργοί ΧΑΔΑ μειώθηκαν στους      39 (από 70 τον Ιούνιο 2014),
• οι ανενεργοί μειώθηκαν στους      206 (από 223 τον Ιούνιο 2014)

Από τους 39 ενεργούς ΧΑΔΑ, οι 21, δηλαδή το 54% του συνόλου των ενεργών ΧΑΔΑ, βρίσκονται σε νησιά 5 περιφερειών της χώρας και εξυπηρετούν συνολικά περίπου 60.000 κατοίκους δηλαδή μόλις το 0,56% του πληθυσμού της χώρας και ποσότητα απορριμμάτων της τάξης των 30.000 τον/έτος. Συγκεκριμένα, οι ενεργοί ΧΑΔΑ στις Περιφέρειες Ιονίων Νησιών, Αττικής, του Βορείου Αιγαίου και της Κρήτης βρίσκονται σε μικρά νησιά, δηλαδή στα Διαπόντια της Κέρκυρας, την Ύδρα, τα Κύθηρα, Αντικύθηρα και στη Γαύδο, ενώ στο Νότιο Αιγαίο υπάρχουν μεγάλα νησιά όπως η Σαντορίνη αλλά και πολλά μικρότερα νησιά όπως Κάλυμνος, Κάσος, Σίκινος κλπ. με ενεργό ΧΑΔΑ. Οι υπόλοιποι 18 ενεργοί ΧΑΔΑ (46%) εντοπίζονται στην Πελοπόννησο, Δράμα και Νότια Εύβοια.

Η συνολική επίδοση του προγράμματος εξάλειψης των ΧΑΔΑ μέχρι και το Νοέμβριο 2014 έχει ως ακολούθως:

ü  Ποσοστό παύσης λειτουργίας ενεργών ΧΑΔΑ σε σχέση με τον Οκτώβριο 2010: 84,3%.

Η συνολική επίδοση του προγράμματος εξάλειψης των διαχρονικά καταγεγραμμένων ΧΑΔΑ:

ü  Ποσοστό αποκατεστημένων ΧΑΔΑ σε σχέση με το σύνολο των καταγεγραμμένων: 92%.

Συνεπώς, διαχρονικά, η συνολική πρόοδος των ενεργειών για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ανεξέλεγκτης διάθεσης είναι συστηματική και αξιόλογη και το πρόγραμμα ολοκληρώνεται.

Για όλες τις περιοχές υπάρχουν δρομολογημένα ή υλοποιούμενα έργα τελικής ή/και μεταβατικής διαχείρισης. Το σύνολο των 245 ΧΑΔΑ έχει διασφαλισμένη χρηματοδότηση.

Η τρέχουσα πρόοδος των έργων αποκατάστασης :

• Αριθμός εκτελούμενων αποκαταστάσεων (με σύμβαση και ανάδοχο): 63 (25,7%)
• Αριθμός αποκαταστάσεων ΧΑΔΑ σε φάση δημοπράτησης: 127 (51,9%)
  • Αριθμός ΧΑΔΑ σε φάση ολοκλήρωσης μελετών: 55 (22,4%)

Η εκτίμηση της εξέλιξης της ολοκλήρωσης των έργων αποκατάστασης των υπολειπόμενων ΧΑΔΑ

• 25 ΧΑΔΑ αποκαθίστανται εντός του 2014
• 220 ΧΑΔΑ θα αποκατασταθούν εντός του 2015

Αρμοδιότητα της Αυτοδιοίκησης

Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, η διαχείριση των αστικών αποβλήτων αποτελεί ευθύνη και αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης (Δήμοι, Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων και σε ορισμένες περιπτώσεις Περιφέρεια), με την κεντρική διοίκηση να διατηρεί ρόλο επιτελικό, νομοθέτησης, περιβαλλοντικής αδειοδότησης ανάλογα με την κατηγορία, ελεγκτικό, χρηματοδοτικό και εν γένει παρακολούθησης της ορθής εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Κατά συνέπεια, το Υπουργείο δεν έχει άμεση αρμοδιότητα και εμπλοκή στις επιλογές των αρμοδίων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Σημειώνεται ότι προϋπόθεση για την εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης είναι να λειτουργεί δίκτυο υποδομών ώστε κάθε Δήμος να έχει πρόσβαση σε νόμιμη εγκατάσταση διαχείρισης αποβλήτων. Παράλληλα με την ολοκλήρωση των αντίστοιχων έργων ΠΕΣΔΑ προωθείται, με βάση τις προτάσεις των οικείων ΟΤΑ, μεμονωμένα ή σε συνδυασμό:

• η μεταφορά των απορριμμάτων σε νόμιμα λειτουργούσες εγκαταστάσεις διαχείρισης γειτονικών περιοχών,
• η λειτουργία προσωρινών έργων διαχείρισης, όπως π.χ. μεμονωμένες εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής στερεών αστικών αποβλήτων, συστήματα κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών ή διαχωρισμένων στερεών αστικών αποβλήτων, δεματοποιητές υπολειμμάτων και χώροι προσωρινής αποθήκευσης, και
• η εντατικοποίηση της Διαλογής στην Πηγή και της ανακύκλωσης.

Η επιλογή της προσφορότερης εναλλακτικής λύσης εξαρτάται από το συνολικό κόστος διαχείρισης, τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής και την κρισιμότητα του εκάστοτε χρονοδιαγράμματος σε συνάρτηση με το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των υποδομών του ΠΕΣΔΑ προς τελική εξυπηρέτηση των Δήμων.

Το ΥΠΕΚΑ, έχει ήδη προχωρήσει,στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του,

Στην αποτύπωση της περιβαλλοντικής κατάστασης πολλών περιοχών, μέσω των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, στην  εξεύρεση προσωρινού αποδέκτη για τη νόμιμη διάθεση των απορριμμάτων, με την έγκριση, από κοινού με το Υπουργείο Εσωτερικών, της προσωρινής μεταφοράς των απορριμμάτων , στην  επιτάχυνση τοπικών προγραμμάτων της ανακύκλωσης συσκευασιών καθώς και στη  χρηματοδότηση των έργων διαχείρισης αποβλήτων, των έργων αποκατάστασης ΧΑΔΑ .

Οι υποδομές σήμερα

Λειτουργούν 75 Χώροι Υγειονομικής Ταφής, δίκτυο 54 Σταθμών Μεταφόρτωσης, συστήματα διαλογής στην πηγή συσκευασιών για περίπου 85% του πληθυσμού, 31 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών, καθώς και 4 Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων.

Υλοποιούνται 19 νέοι ΧΥΤΑ, 17 επεκτάσεις ΧΥΤΑ και 34 ΣΜΑ. Επίσης, προς υπογραφή σύμβασης είναι οι μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων στην Πελοπόννησο, Δυτική Μακεδονία, Ηλεία, Σέρρες και Ήπειρο, ενώ εξελίσσονται οι διαγωνισμοί για τις ΜΕΑ Αλεξανδρούπολης, Αιτωλοακαρνανίας, Θήβας και Φωκίδας (ΟΕΔΑ).

Πίνακας 1. ΧΑΔΑ ανά Περιφέρεια (Νοέμβριος-2014)

Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα του σχεδίου δράσης από τον Οκτώβριο 2010 μέχρι και το Νοέμβριο 2014.

Πίνακας 2. Συνολικά αποτελέσματα παύσης λειτουργίας και αποκατάστασης ΧΑΔΑ