Οι 10 μεγάλες προκλήσεις της οικονομίας για το 2019
Tου Νίκου Ρογκάκου
Δέκα μεγάλα στοιχήματα για την κυβέρνηση ενσωματώνει το τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού του 2019 που θα ψηφιστεί μεσάνυχτα Τρίτης 18 Δεκεμβρίου από τη Βουλή. Πρόκειται για τους στόχους που έχουν τεθεί για την επόμενη χρονιά και μεταξύ άλλων αφορούν: τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, το πρωτογενές πλεόνασμα, τις επενδύσεις, τις μεταρρυθμίσεις, το πρόγραμμα των εκδόσεων, τις νέες εγγυήσεις που θα χορηγήσει το Δημόσιο, τις ληξιπρόθεσμες οφειλές, τις δικαστικές αποφάσεις για τα αναδρομικά και την αύξηση των καταθέσεων.
Μόνο η τοποθέτηση του πήχη της ανάπτυξης στο 2,5% για το 2019 από 2,1% φέτος -και μάλιστα σε μια χρονιά που θα πραγματοποιηθούν τρεις εκλογικές αναμετρήσεις (ευρωεκλογές, δημοτικές, εθνικές εκλογές) οι οποίες θα δοκιμάσουν τις αντοχές της οικονομίας- είναι η «νούμερο ένα» πρόκληση για το οικονομικό επιτελείο. Τα καμπανάκια για τους κινδύνους που εγκυμονεί ο εκλογικός κύκλος έχουν χτυπήσει από νωρίς. Τελευταία, μάλιστα, υπήρξε ομοβροντία επί αυτού του θέματος από διάφορες εκθέσεις, εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, που είδαν το φως της δημοσιότητας. Ο προβληματισμός ήταν κοινός και συνδεόταν με τον αυξημένο κίνδυνο χαλάρωσης της κρατικής μηχανής.
Η Ελλάδα βρίσκεται ήδη πίσω, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε 16 μετα-προγραμματικές μεταρρυθμίσεις (όπως π.χ. χαλάρωση των capital controls, ολοκλήρωση της Ηλεκτρονικής Δικαιοσύνης, στρατηγική αποεπένδυσης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας-ΤΧΣ από τις ελληνικές τράπεζες, πώληση των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ κ.ά.) η υλοποίηση των οποίων έχει συνδεθεί με την επιστροφή των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα που κατέχουν η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης, αλλά και με την ακύρωση του επιτοκιακού πέναλτι σε μέρος των δανείων που έλαβε η χώρα με το 2ο Μνημόνιο (συνολικό ετήσιο όφελος 1,5 δισ. ευρώ).
Υπέρτατη πρόκληση είναι για το οικονομικό επιτελείο ο στόχος για πλεόνασμα 3,6% του ΑΕΠ το 2019, ή 199 εκατ. ευρώ πιο πάνω από την κλειδωμένη μνημονιακή πρόβλεψη για 3,5% του ΑΕΠ πρωτογενές αποτέλεσμα, ενώ εξίσου μεγάλο στοίχημα είναι η αύξηση των επενδύσεων και το δημοσιονομικό κόστος που ενδεχομένως να προκύψει από τις δικαστικές αποφάσεις για την επιστροφή αναδρομικών σε συνταξιούχους και εν ενεργεία δημοσίους υπαλλήλους.
Αναλυτικότερα, οι 10 προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση είναι:
ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Ο στόχος για ανάπτυξη 2,5% του ΑΕΠ το 2019 από 2,1% το 2018 θεωρείται η πιο σημαντική πρόκληση για το οικονομικό επιτελείο. Το ΔΝΤ συμμερίζεται την αισιοδοξία της ελληνικής πλευράς προβλέποντας ταχύτητα 2,4% του ΑΕΠ (έκθεση World Economic Outlook) για την επόμενη χρονιά σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία στην έκθεση με τις φθινοπωρινές προβλέψεις ψαλίδισε στο 2% τις προοπτικές ανάπτυξης του ελληνικού ΑΕΠ. Ο ΟΟΣΑ από την πλευρά του δίνει ανάκαμψη μόλις 2,2% το 2019.
ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΑ: Η πρόβλεψη για πλεόνασμα 3,6% του ΑΕΠ το 2019 χωρίς να περικοπούν οι συντάξεις είναι ένας στόχος-πρόκληση για το οικονομικό επιτελείο. Μπορεί σε πολιτικό πεδίο τα κέρδη για την κυβέρνηση να προδιαγράφονται μεγάλα, όμως η πίεση για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα (3,5% του ΑΕΠ) διατηρείται. Πρόκειται για μια εξαιρετικά δύσκολη ισορροπία για τον προϋπολογισμό, αλλά και για την ελληνική οικονομία που παραμένει σε καθεστώς αυξημένης εποπτείας από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ: Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αρχίσει ήδη να ενοχλούνται από τη μεταρρυθμιστική απραξία της ελληνικής πλευράς και αυτό το νόημα είχαν οι κίτρινες κάρτες που εκδόθηκαν μαζί με την πρώτη έκθεση μεταμνημονιακής αξιολόγησης. Ουδείς στο κτίριο της Κομισιόν αποκλείει το ενδεχόμενο να υπάρχουν συστάσεις από το Eurogroup που θα πραγματοποιηθεί στις 3 του Δεκέμβρη. Υπενθυμίζεται ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι συνδεδεμένες με την επιστροφή των κερδών από τα ANFA’s αλλά και με την ακύρωση του επιτοκιακού πέναλτι σε μέρος των δανείων που έλαβε η χώρα με το 2ο Μνημόνιο (συνολικό ετήσιο όφελος 1,5 δισ. ευρώ).
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ: Η εξόφληση μέρους των ακριβών δανείων που έχει η χώρα απέναντι στο ΔΝΤ, ήτοι 9,8 δισ., είναι σημαντική πρόκληση για την κυβέρνηση ώστε να μειώσει το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα κατέλθει στα 323,5 δισ. ευρώ ή 167,8% ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 12,6 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του 2018. Φέτος, το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 335 δισ. ευρώ ή 180,4% του ΑΕΠ, έναντι 317,4 δισ. ευρώ ή 176,1% του ΑΕΠ το 2017.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ: Υπέρτατη πρόκληση θεωρείται ο στόχος για φτηνό δανεισμό το 2019. Η ιταλική κρίση έχει κάνει ακόμη πιο δύσκολα τα πράγματα για την Ελλάδα, που περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία όταν οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων θα υποχωρήσουν να προχωρήσει στην πρώτη μεταμνημονιακή έκδοση. Δεν βιάζεται διότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες το 2019 είναι μικρές, μόλις 11,74 δισ. ευρώ σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, ενώ έχει και το μαξιλάρι των 30 δισ. ευρώ που την προστατεύει και γι' αυτό δεν πιέζεται. Οι υποχρεώσεις για την κάλυψη ομολόγων ανέρχονται σε 8,778 δισ. και σε δάνεια 1,983 δισ. προς το ΔΝΤ, 324 εκατ. προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και 472,2 εκατ. ευρώ προς την ΕΚΤ. Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, «οι στόχοι της εκδοτικής πολιτικής για το 2019 αλλά και μετέπειτα θα προσανατολιστούν σε ομολογιακές εκδόσεις με υψηλή ρευστότητα και όγκο, ενώ το σύνολο των νέων ετήσιων εκδόσεων δεν αναμένεται να ξεπερνά τις ετήσιες αποπληρωμές χρεολυσίων».
ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ: Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών στην οικονομία (επενδύσεις, αποκρατικοποιήσεις κ.ά.) που θα συμβάλουν στην περαιτέρω αύξηση των καταθέσεων είναι μια πρόκληση για το οικονομικό επιτελείο και τον προϋπολογισμό μετά την άρση των capital controls στο εσωτερικό της χώρας. Ο προϋπολογισμός προσβλέπει σε καταθέσεις 137,4 δισ. ευρώ το 2019 από 132,8 δισ. ευρώ που είναι η εκτίμηση για το 2018.
ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ: Παρακινδυνευμένη ενδεχομένως να θεωρείται η πρόβλεψη για αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων κατά 11,9% το 2019 όταν ο αντίστοιχος στόχος για το 2018 ήταν μόλις 0,8%... Επίσης, η καρατόμηση κονδυλίων ύψους 550 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του 2019 για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν οι εξαγγελίες της Θεσσαλονίκης δεν είναι ό,τι καλύτερο για την ενυδάτωση της πραγματικής οικονομίας. Οι επενδυτικοί πόροι που θα διατεθούν το 2019 αναμένεται φτάσουν στα 6,750 δισ. ευρώ.
ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΑ ΧΡΕΗ: Η ολική εξόφληση των ληξιπρόθεσμων οφειλών που έχει το κράτος απέναντι στους ιδιώτες θεωρείται μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει από την άλλη να αποκλείσει το ενδεχόμενο συσσώρευσης νέων χρεών. Στο τέλος Σεπτεμβρίου οι οφειλές αυτές κατήλθαν στα 2,6 δισ. ευρώ από 3 δισ. ευρώ που ήταν τον Αύγουστο.
ΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί την κυβέρνηση να βρίσκεται σε επαγρύπνηση σε περίπτωση που τα ανώτατα δικαστήρια ανατρέψουν μνημονιακές συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στα έτη 2012, 2015 και 2016, όπως επίσης και στην περίπτωση που καταπέσουν οι μνημονιακοί νόμοι για την κατάργηση του 13ου και του 14ου μισθού στο Δημόσιο.
ΝΕΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ: Η ορθή διαχείριση των εγγυήσεων που πρόκειται να παράσχει το Δημόσιο σε φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, της ελληνικής οικονομίας με σκοπό τη χρηματοδότησή τους από τις διεθνείς αγορές είναι ένα ακόμη δέλεαρ για το οικονομικό επιτελείο. Για το 2018 οι νέες εγγυήσεις αναμένεται να διαμορφωθούν στο 0,06% του ΑΕΠ από 0,15% το 2017, ενώ από το 2019 και εξής το ανώτατο όριο παροχής νέων εγγυήσεων θα καθορίζεται με απόφαση του υπουργού Οικονομικών.
