Ντομπρόβσκις: Μην αυξήσετε τους φόρους, μειώστε τις δαπάνες

«Δεν ξεκινάμε από το μηδέν, έχει γίνει σημαντική δουλειά με την Ελλάδα» δήλωσε ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, «συμβουλεύοντας» την Ελλάδα να μην αυξήσει τους φόρους, αλλά να κάνει περικοπές των δαπανών.

Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν τάχθηκε υπέρ της παραμονής του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, αρνούμενος να σχολιάσει τη διαρροή του διαλόγου Τόμσεν – Βελκουλέσκου, έριξε ωστόσο καρφιά για την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, δηλώνοντας ότι «το 2014  η Ελλάδα ήταν πολύ κοντά στο να ολοκληρώσει το πρόγραμμά της. Τα πήγαινε καλά με τους δημοσιονομικούς στόχους, είχε επιστρέψει στην ανάπτυξη, είχε επιστρέψει στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, ακόμα είχε ήδη χτυπήσει την πόρτα των αγορών και ήταν εντός τροχιάς για να βγει από το μνημόνιο. Η νέα ελληνική κυβέρνηση που ανέλαβε το 2015 διάλεξε άλλους δρόμους για την οικονομική της πολιτική. Αυτό δυστυχώς υπονόμευσε την ανάπτυξη, υπονόμευσε την οικονομική σταθερότητα και ως αποτέλεσμα εκεί που στην αρχή του 2015 προβλέπαμε ανάπτυξη 2,5% για το 2015, τώρα η εκτίμησή μας είναι 0%».

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Capital.gr, υπογράμμισε την αναγκαιότητα της ολοκλήρωσης της αξιολόγησης, ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και η σταθεροποίηση της οικονομίας, τονίζοντας πως είναι πλέον «εκτός τροχιάς».

Κάλεσε την ελληνική πλευρά να κάνει λεπτομερή αποτύπωση των δημοσιονομικών μέτρων, για να κλείσουν οι εκκρεμότητες στο Ασφαλιστικό, το Φορολογικό, το Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων, τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης, η βελτίωση της συλλογής των φόρων.

Ολόκληρη η συνέντευξη του Βάλντις Ντομπόβσκις

 - Επίτροπε στο τελευταίο επεισόδιο διαρροών μεταξύ στελεχών του ΔΝΤ οι ευρωπαϊκοί θεσμοί εμφανίζονται να έχουν διαφορές με το ΔΝΤ. Πώς το σχολιάζετε αυτό;

Όπως ξέρετε και όπως έχουμε ήδη ανακοινώσει ως Κομισιόν ήδη από προχθές, όπως και σε άλλες παρόμοιες υποθέσεις δεν σχολιάζουμε  διαρροές. Σε σχέση με την συνεργασία των θεσμών στο πλαίσιο του ελληνικού προγράμματος, δουλεύουμε με καλή πίστη, το ΔΝΤ είναι κομμάτι της ομάδας της πρώτης αξιολόγησης και αυτό στο οποίο πρέπει να επικεντρωθούμε τώρα είναι πραγματικά η εφαρμογή της συμφωνίας, όπως αυτή περιγράφεται στο μνημόνιο κατανόησης.

- Αυτό σημαίνει ότι συμφωνείτε τόσο ως προς τους στόχους όσο και ως προς τη μέθοδο επίτευξής τους;

Σε σχέση με του δημοσιονομικούς στόχους, αυτοί είναι ξεκάθαρα προσδιορισμένοι στο μνημόνιο και όλη η δημοσιονομική πορεία επίσης, για το πως η Ελλάδα οφείλει να επιτύχει του μεσοπρόθεσμους στόχους της και τον δημοσιονομικό στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα του 3,5 % του ΑΕΠ. Βεβαίως αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν κάποιες διαφορές ως προς το πόσα μέτρα πρέπει να ληφθούν για να επιτευχθούν οι στόχοι, όμως γι’ αυτό εργαζόμαστε και φέρνουμε πιο κοντά αυτές τις εκτιμήσεις. Θα έλεγα ότι οι διαφορές μπορούν να γεφυρωθούν. Και εργαζόμαστε ως Κομισιόν, κάνοντας την υπόθεση ότι το ΔΝΤ θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα, περιλαμβανομένου του χρηματοδοτικού σκέλους του προγράμματος.

- Η συμμετοχή του ΔΝΤ δεν είναι η εγγεγραμμένη και στη συνθήκη του ESM;

Στην συνθήκη του ESM αναφέρεται ότι η Κομισιόν εργάζεται με την ΕΚΤ και όποτε είναι απαραίτητο και με το ΔΝΤ. Το ΔΝΤ είναι διεθνής θεσμός, δουλεύει με βάση τη δική του νομική βάση και όταν είναι δυνατόν συνάπτουμε αυτά τα προγράμματα σε στενή συνεργασία με το ΔΝΤ. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση της Ελλάδας.

Το πρόγραμμα εντός τροχιάς 

- Πως σχολιάζετε το γεγονός ότι μόνη χώρα που μένει ακόμα σε πρόγραμμα στήριξης είναι η Ελλάδα.

Σε σχέση με την Ελλάδα όντως είναι η μόνη χώρα που μένει σε πρόγραμμα στην ΕΕ.

Ξέρουμε ότι το 2014  η Ελλάδα ήταν πολύ κοντά στο να ολοκληρώσει το πρόγραμμά της. Τα πήγαινε καλά με τους δημοσιονομικούς στόχους, είχε επιστρέψει στην ανάπτυξη, είχε επιστρέψει στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, ακόμα είχε ήδη χτυπήσει την πόρτα των αγορών και ήταν εντός τροχιάς για να βγει από το μνημόνιο. Συζητούσαμε με την ελληνική κυβέρνηση ένα διάδοχο προληπτικό πρόγραμμα, με το οποίο η Ελλάδα θα γύρναγε στις αγορές.

Ξέρουμε ότι οι πολιτικές εξελίξεις οδήγησαν αλλού και αυτό αποδεικνύει το ότι η οικονομική σταθερότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη. Η νέα ελληνική κυβέρνηση που ανέλαβε το 2015 διάλεξε άλλους δρόμους για την οικονομική της πολιτική. Αυτό δυστυχώς υπονόμευσε την ανάπτυξη, υπονόμευσε την οικονομική σταθερότητα και ως αποτέλεσμα εκεί που στην αρχή του 2015 προβλέπαμε ανάπτυξη 2,5% για το 2015, τώρα η εκτίμησή μας είναι 0%.

Βλέπουμε ότι αυτή η οικονομική αστάθεια έπληξε σφόδρα την ελληνική οικονομία.

Και τώρα η κυβέρνηση δουλεύει σκληρά από τον περασμένο Αύγουστο, οπότε και συμφωνήσαμε στο νέο ελληνικό πρόγραμμα, για να επιστρέψει στην οικονομική σταθερότητα.

Τώρα τα πράγματα είναι εντός τροχιάς, ο τραπεζικός τομέας έχει ανακεφαλαιοποιηθεί και τώρα οφείλουμε να κλείσουμε την πρώτη αξιολόγηση το συντομότερο δυνατόν, γιατί θα αποτελέσει ένα σημαντικό σημάδι για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, για την αποκατάσταση της οικονομίας και τη δυνατότητα της χώρας να υλοποιήσει το πρόγραμμα.

- Τι εκκρεμεί για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης;

Γνωρίζουμε ότι το τρίτο πρόγραμμα είναι πολύ εμπροσθοβαρές, οπότε η κυβέρνηση οφείλει να πάρει σημαντικές αποφάσεις, μέτρα προσαρμογής, διαρθρωτικές αλλαγές, να αποφασίσει και να νομοθετήσει ήδη από την αρχή του προγράμματος. Και αμέσως μετά τη συμφωνία του Αυγούστου και στην πρώτη και δεύτερη ομάδα με ορόσημα. Αυτό που είδαμε μέχρι τώρα στην πραγματικότητα ήταν παραγωγική δουλειά με τις ελληνικές αρχές και βλέπουμε πραγματική πρόοδο και στην υλοποίηση. Συνεχίζουμε και εργαζόμαστε σε αυτό το εποικοδομητικό πνεύμα με τις ελληνικές αρχές. Όμως οφείλω να πω ότι υπάρχει καθυστέρηση, η πρώτη αξιολόγηση έπρεπε να ολοκληρωθεί το φθινόπωρο.

Αλλά όλοι οι θεσμοί και οι ελληνικές αρχές μοιραζόμαστε την εκτίμηση ότι είναι σημαντικό να ολοκληρώσουμε την αξιολόγηση το συντομότερο δυνατόν. Αυτό όμως σημαίνει ότι υπάρχει ανάγκη να αντιμετωπιστούν όλα τα θέματα που είναι σε εκκρεμότητα στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης. Όπως για παράδειγμα μία πιο λεπτομερής αποτύπωση των δημοσιονομικών μέτρων που πρέπει να πάρει η Ελλάδα για να πετύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους για φέτος, αλλά και τα επόμενα χρόνια, μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, όπου οι ελληνικές αρχές έχουν ήδη παρουσιάσει μία αρκετά συγκεκριμένη πρόταση.

Όμως υπάρχουν και άλλα στοιχεία που χρήζουν περαιτέρω δουλειάς, υπάρχει η μεταρρύθμιση της φορολογίας εισοδήματος όπου έχει γίνει ήδη σημαντική πρόοδος, το ταμείο αποκρατικοποιήσεων, ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης, η βελτίωση της συλλογής των φόρων. Όμως δεν ξεκινάμε από το μηδέν, έχει γίνει ήδη σημαντική δουλειά και πρέπει να την ολοκληρώσουμε σύντομα.

- Πόσο σύντομα;

Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι ότι η Κομισιόν δε βάζει καμία καθοριστική ημερομηνία, κανένα χρονικό όριο στην αξιολόγηση. Το μόνο όριο είναι η πλήρης εφαρμογή των όρων του μνημονίου.

- Αυτό σημαίνει να υπάρξει συμφωνία και για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια;

Σε σχέση με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια οι ελληνικές αρχές έχουν ήδη λάβει σημαντικά μέτρα ως κομμάτι του δεύτερου πακέτου προαπαιτούμενων. Αλλά και εκεί, υπάρχει και άλλη δουλειά που πρέπει να γίνει.

Φόροι ή περικοπές δαπανών

- Η ελληνική κυβέρνηση στον σχεδιασμό της επιχειρεί να πιάσει τους στόχους κατά βάση από τον τομέα των εσόδων και όχι των δαπανών. Η Κύπρος έκανε το αντίθετο. Πως κρίνεται αυτή την διαφοροποίηση;

Δεν θα ήθελα να επιμείνω με τη σύγκριση Κύπρου και Ελλάδος, γιατί το κάθε κράτος έχει να αντιμετωπίσει τις δικές του προκλήσεις, τις δικές του ανισορροπίες. Βρέθηκε στο πρόγραμμα για διαφορετικούς λόγους και για αυτό και η απάντηση πρέπει να είναι διαφορετική. Δεν υπάρχει μία λύση για όλους. Για αυτό δε θα επιμείνω με τις απευθείας συγκρίσεις. Στην περίπτωση της Κύπρου ήταν τα προβλήματα στον τραπεζικό τομέα που μας οδήγησαν εκεί. Στην Ελλάδα ήταν ευρύτερες μακροοικονομικές και δημοσιονομικές ανισορροπίες. Όμως, όσον αφορά τη διάρθρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής πράγματι υπάρχει ένας αριθμός από μελέτες που λέει πως τα μέτρα μείωσης των δαπανών έχουν μικρότερη επίπτωση στους πολλαπλασιαστές, έχουν μικρότερη επίπτωση στην ανάπτυξη σε σχέση με τις αυξήσεις φόρων. Αυτή είναι η συμβουλή μας προς την ελληνική κυβέρνηση. Μην κοιτάτε μόνο στον τομέα των εσόδων, κοιτάξτε και προς τον τομέα των δαπανών. Υπάρχουν μάλιστα ήδη συζητήσεις εν εξελίξει σε σχέση με συγκεκριμένα μέτρα. Όμως στο τέλος της μέρας πρέπει να γίνουν πολιτικές επιλογές και αυτές θα τις κάνει η ελληνική κυβέρνηση. Εμείς δεν μπορούμε να παρεμβαίνουμε στα πάντα, σε κάθε μικρή απόφαση που παίρνουν οι ελληνικές αρχές.

- Λέτε δηλαδή ότι η ευθύνη των επιλογών είναι της κυβέρνησης ;

Είμαστε σε συζητήσεις και σας είπα ότι έχουμε μελέτες που λένε ότι η μείωση των δαπανών έχει μικρότερη επίπτωση στην ανάπτυξη από την αύξηση των φόρων.

- Συμφωνεί με όλα αυτά το ΔΝΤ;

Υπάρχει μια ισορροπία που πρέπει να επιτευχθεί και εκεί χρειαζόμαστε την ίδια προσέγγιση με το ΔΝΤ. Σε ότι αφορά τα μέτρα από έσοδα και δαπάνες. Όμως στο τέλος της μέρας οι ελληνικές αρχές θα πάρουν την απόφαση του τι θέλουν να κάνουν, τι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να πάρουν και όπως και οι άλλες χώρες και αυτοί να διαλέξουν το είδος των μέτρων. Εμείς μπορούμε να τους καθοδηγήσουμε αλλά οι αποφάσεις είναι δουλειά της κυβέρνησης.

Ασφαλιστικό σύστημα

 - Όσον αφορά το ασφαλιστικό τι αλλαγές κατά την εκτίμησή σας θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την βιωσιμότητά του;

Σε σχέση με το συνταξιοδοτικό η πρώτη προτεραιότητα είναι η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και η μείωση του κατακερματισμού, γιατί ξέρουμε ότι το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα είναι πολύ κατακερματισμένο. Σε σχέση με τη δικαιοσύνη του συστήματος πρέπει και οι απολαβές να αντανακλούν τις εισφορές, κατά τον εργασιακό βίο. Αυτές είναι οι βασικές παράμετροι που συζητάμε. Η ελληνική πλευρά προτείνει και κάποια μέτρα από τον τομέα των εσόδων, όπως μια προσωρινή αύξηση των εισφορών για να καλυφθούν κάποια προσωρινά κενά, είμαστε ακόμη σε διαβουλεύσεις αλλά σε γενικές γραμμές η πρόταση που είναι στο τραπέζι είναι σημαντική και μπορεί να βελτιωθεί.

- Πως αντιμετωπίζετε το θέμα των ορίων ηλικίας για την έξοδο στην σύνταξη. Ειδικά το θέμα της πρόωρης συνταξιοδότησης ;

Μία από τις γενικές κατευθύνσεις εργασίας είναι σε όλα τα κράτη - μέλη, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, η προσαρμογή των ορίων ηλικίας σε σχέση με το προσδόκιμο επιβίωσης.

Και η μείωση των κινήτρων για πρόωρη έξοδο. Είναι μια μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας. Χρειαζόμαστε τους ανθρώπους που είναι σε παραγωγικές ηλικίες να παραμένουν στην εργασία.

- Τι αλλαγές έχετε υπόψη σας για την αγορά εργασίας;

Οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας αποτελούν σημαντικό κομμάτι των συζητήσεών μας.

Έχουν γίνει ήδη σημαντικά κομμάτια σε προηγούμενα προγράμματα. Είχαμε επίσης πολύ δύσκολες συζητήσεις με τις ελληνικές αρχές για να μην τις καταργήσουμε μονομερώς.

- Πιστεύετε ότι "όλα αυτά" είναι δυνατό να έχουν κλείσει μέχρι το Eurogroup  στις 22 Απριλίου στο Άμστερνταμ;

Όπως έχω ξαναπεί, η Κομισιόν δε βάζει καταληκτική ημερομηνία για τις συζητήσεις, γιατί αυτό που έχει σημασία στο τέλος της μέρας είναι η εφαρμογή των όρων του μνημονίου.

Μπορούμε να κινηθούμε γρήγορα, αλλά όχι πιο γρήγορα από τις ελληνικές αρχές.

- Υπάρχει όμως θέμα με τα ταμειακά διαθέσιμα της κυβέρνησης. Κάποια στιγμή αυτά τελειώνουν…

Η κυβέρνηση κατανοεί ότι δεν πρέπει να καθυστερήσουμε τόσο ώστε να καταλήξουμε να έχουμε πάλι προβλήματα ρευστότητας. Οπότε θεωρώ ότι υπάρχει ξεκάθαρη δέσμευση.

- Δεν μπορούμε να μη ρωτήσουμε βέβαια για το πότε θα ξεκινήσει η συζήτηση για το χρέος.

Υπάρχουν συμπεράσματα του Eurogroup ήδη από το 2012, τα οποία έλεγαν ότι μετά την ολοκλήρωση του δεύτερου ελληνικού προγράμματος - κάτι το οποίο ποτέ δεν έγινε, το δεύτερο πρόγραμμα δεν ολοκληρώθηκε επιτυχώς, στην πραγματικότητα έληξε - θα συζητούσαμε και το χρέος.

Τώρα υπάρχουν νέα συμπεράσματα στο Eurogroup που λένε για συζήτηση για το χρέος μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης.

Η πρώτη αξιολόγηση διεξάγεται τώρα, αμέσως μετά θα το δούμε.

Το Eurogroup θα εξετάσει τις συνθήκες αποπληρωμής του χρέους, αποκλείοντας όμως "κούρεμα" του κεφαλαίου.

- Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης εκτιμάτε ότι θα γίνει σε μία φάση ή κατά τη συνήθη πρακτική θα γίνει σπάσιμο σε δύο - τρεις;

Δε θέλω να μπω σε λεπτομέρειες σε αυτή τη φάση. Το επιθυμητό θα ήταν να έχουμε ολοκλήρωση σε μία δόση. Ξέρουμε όμως από την αρχή του προγράμματος ότι υπήρχανε σετ με προαπαιτούμενα  που έπρεπε να ολοκληρωθούν για να γίνουν οι εκταμιεύσεις συγκεκριμένων ποσών.

- Και ποιο θα είναι το ποσό της δόσης που συνδέεται με την αξιολόγηση;

Δεν έχει αποφασιστεί ακόμη το ποσό της δόσης για την πρώτη αξιολόγηση, διότι θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες κατά τη χρονική περίοδο που αυτό θα ολοκληρωθεί.. . .

 Η εμπειρία της Κύπρου

 - Η Κύπρος βγήκε πρόσφατα από το πρόγραμμα. Τι πρέπει να κάνει από δω και πέρα για να διατηρήσει την εμπιστοσύνη των αγορών;

Σε σχέση με την Κύπρο, η Κύπρος έχει εργαστεί πολύ σκληρά για να σταθεροποιήσει την οικονομία της, να επιστρέψει σε βιώσιμη ανάπτυξη, σε βιώσιμα δημόσια οικονομικά, να υλοποιήσει μια φιλόδοξη ατζέντα μεταρρυθμίσεων και βλέπουμε ότι τα αποτελέσματα πια φαίνονται. Η Κύπρος είχε αποτελέσματα καλύτερα του αναμενόμενου, ξεπέρασε τους δημοσιονομικούς στόχους και όχι μόνο έχει ένα σημαντικό πρωτογενές πλεόνασμα αλλά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, φέτος θα έχει και ένα μικρό συνολικό πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της και το δημόσιο χρέος επίσης μειώνεται και ήδη από φέτος θα πέσει κάτω από το 100% του ΑΕΠ. Και θα συνεχίσει να μειώνεται τα επόμενα χρόνια. Σε σχέση με τις επιδόσεις της οικονομίας η Κύπρος έχει επιστρέψει στην ανάπτυξη, αναμένουμε 1,5% ανάπτυξη φέτος και περαιτέρω ενίσχυση στο 2% του χρόνου. Επίσης βλέπουμε ότι η ανεργία ξεκάθαρα μειώνεται. Ένας σημαντικός αριθμός μεταρρυθμίσεων έχει ολοκληρωθεί. Σε σχέση με το τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια, έχω να σας πω ότι η Κύπρος πρέπει να παραμείνει εντός τροχιάς, σε σχέση με τη δημοσιονομική πειθαρχία και σε σχέση με τις διαρθρωτικές αλλαγές όπου υπάρχουν σημαντικά θέματα που πρέπει να ολοκληρωθούν στο μέλλον, να συνεχιστούν ή να ολοκληρωθούν.

Σε σχέση με τη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού τομέα, την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, το εθνικό σύστημα υγείας και άλλα παρόμοια. Η Κύπρος τώρα θα είναι κομμάτι του τακτικού μηχανισμού εποπτείας, όπως το ευρωπαϊκό εξάμηνο και η διαδικασία δημοσιονομικών ανισορροπιών. Καθώς έχει βγει πια από το πρόγραμμα, τώρα ετοιμάζουμε την έκθεση ως κράτος - μέλος με μία λεπτομερή καταγραφή της κατάστασης και οδηγίες για το μέλλον. Είναι σημαντικό που η Κύπρος είχε εντυπωσιακές επιδόσεις τα τελευταία χρόνια, όμως ακόμη υπάρχουν σημαντικές ανισορροπίες στην οικονομία που επιμένουν και πρέπει να αντιμετωπιστούν.

- Η ιδιωτικοποίηση της CYTA  θα πρέπει να προχωρήσει ή τώρα, όντας η Κύπρος εκτός προγράμματος, μπορεί επανεξετασθεί αυτό το ενδεχόμενο ;

Η ιδιωτικοποίηση της CYTA ήταν ένα θέμα όπου η κοινοβουλευτική στήριξη φάνηκε πως είναι πιο αδύναμη από το αναμενόμενο. Για να είμαι πιο ακριβής το προαπαιτούμενο ήταν να μετατραπεί η CYTA από κρατική εταιρεία και να προετοιμαστεί το έδαφος για μια πιθανή απόφαση ιδιωτικοποίησης, όχι όμως και ιδιωτικοποίηση αυτή καθεαυτή. Το προαπαιτούμενο είχε να κάνει περισσότερο με τη διοικητική διάρθρωση της CYTA και πιστεύουμε ότι είναι κάτι που θα ενίσχυε την ανταγωνιστικότητα του κυπριακού τομέα τηλεπικοινωνιών, προς όφελος των καταναλωτών.

- Έκανε καλά η Κύπρος που δεν πήρε τα χρήματα του πακέτου των 10 δισ.; Κάποιος θα έλεγε ότι αυτά ήταν φθηνά χρήματα.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι αυτά τα προγράμματα διάσωσης σχεδιάζονται συνήθως έχοντας κάποια περιθώρια ασφαλείας. Όπως είπα στην περίπτωση της Κύπρου, η Κύπρος είχε καλύτερες επιδόσεις του αναμενόμενου. Αφού είχε καλύτερη δημοσιονομική απόδοση ασφαλώς και θα έχει μικρότερες χρηματοδοτικές ανάγκες. Η Κύπρος έχει ήδη σημαντικά δημοσιονομικά μαξιλάρια, οι χρηματοδοτικές ανάγκες τα επόμενα χρόνια είναι μικρές, άρα η κυβέρνηση δε χρειαζότανε να χρησιμοποιήσει όλο το ποσό του προγράμματος.

- Η κατάργηση της εξαίρεσης στα κυπριακά ομόλογα από την ΕΚΤ είναι παράγοντας ανησυχίας;

Η Κύπρος έχει ήδη επιστρέψει στις αγορές ομολόγων, έχει ήδη δοκιμάσει και τον εσωτερικό δανεισμό και οι ανάγκες χρηματοδότησης τα επόμενα χρόνια είναι μικρές, άρα, υπό αυτήν την έννοια, είμαστε βέβαιοι ότι η Κύπρος θα καλύψει μόνη της τις χρηματοδοτικές της ανάγκες.