Οι προτάσεις του ΙΟΒΕ για το νέο αναπτυξιακό μοντέλο της Ελλάδας

Του Νίκου Ρογκάκου

Στην εξωστρέφεια, την μείωση φορολογίας, την ανταγωνιστικότητα, την μείωση της νεανικής ανεργίας και την εξάλειψη της γραφειοκρατίας, θα πρέπει να στηριχθεί το νέο αναπτυξιακό μοντέλο, σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ και της εταιρείας συμβούλων, Boston Consulting.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την μελέτη η μεταρρυθμιστική πολιτική πρέπει να εστιάσει σε τέσσερα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, τα οποία καθορίζουν κατά κύριο λόγο τις προοπτικές κάθε χώρας, δηλαδή τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητά της, την εξωστρέφειά της, το ρόλο του κράτους στην οικονομία και το βαθμό πρόσβασης-συμμετοχής της κοινωνίας στις οικονομικές-τεχνολογικές εξελίξεις.

Σύμφωνα με την έρευνα του ΙΟΒΕ, η δομή και ο τρόπος λειτουργίας του κράτους αποτελούν διαχρονικά εστίες εμποδίων και προβλημάτων σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και των πολιτών. Η πολυνομία, η συχνή έλλειψη σαφούς ιεραρχίας στο δημόσιο τομέα, οι πολλές αλλαγές στη δομή του κράτους, επέφεραν κατακερματισμό εξουσιών και ανάπτυξη γραφειοκρατίας.

Αυτά με τη σειρά τους, οδήγησαν στην εκδήλωση φαινομένων διαφθοράς, γενικευμένης σε ορισμένα τμήματα του κρατικού μηχανισμού και της δημόσιας διοίκησης, η οποία ευνοήθηκε και από την ανυπαρξία ή την αναποτελεσματικότητα ενός αξιόπιστου μηχανισμού επιβολής κυρώσεων.

Ωστόσο, παραμένει ισχυρός ο κίνδυνος να μην επιτευχθεί σταθερά θετικός ρυθμός ανάπτυξης, έστω και αν σταθεροποιείται μετά από έξι χρόνια βαθιάς και παρατεταμένης ύφεσης, εξαιτίας των καθυστερήσεων που παρατηρούνται σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Στην μελέτη υποσηρίζεται ότι η απαραίτητη προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας έχει εξαντληθεί στο δημοσιονομικό πεδίο, με αποτέλεσμα να έχουν ασκηθεί ισχυρές πιέσεις στην οικονομική δραστηριότητα.

Οι εξαγωγές, οι άμεσες επενδύσεις που θα υποκαταστήσουν τις εισαγωγές, από επενδυτές που βρίσκονται ήδη στην Ελλάδα αλλά και από εισροή κεφαλαίων στην πραγματική οικονομία από το εξωτερικό, είναι το νέο αναπτυξιακό μοντέλο.

Ο βιώσιμος δρόμος για την ανάπτυξη, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, διέρχεται από την ουσιαστική αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της οικονομίας σε σχέση με το παρελθόν, ιδίως από τη στιγμή που ο εξωτερικός δανεισμός της χώρας, τόσο του δημοσίου, όσο και του τραπεζικού τομέα, αναμένεται να συνεχίσει να αντιμετωπίζει περιορισμούς εξαιτίας κυρίως του υψηλού κόστους.

Σε 9 επιμέρους τομείς που πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις:

- Φορολογικό: Πέρα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής για τη δημοσιονομική προσαρμογή, το φορολογικό πλαίσιο πρέπει να καταστεί ελκυστικό για την πραγματοποίηση επενδύσεων, μέσω της απλοποίησης, της σταθερότητάς και της μείωσης των φορολογικών συντελεστών.

- Ασφαλιστικό: Πλέον, χρειάζονται μεταρρυθμίσεις σε βασικά διαρθρωτικά χαρακτηριστικά του ασφαλιστικού για να είναι βιώσιμο και δίκαιο, με προσθήκη ανταποδοτικού σκέλους στον πρώτο δημόσιο και συλλογικό πυλώνα του και προώθηση του δεύτερου και του τρίτου πυλώνα του. Επιπλέον, είναι εφικτός ο περαιτέρω εξορθολογισμός των δαπανών, πχ. μέσω αύξησης της χρήσης γενόσημων φαρμάκων, ενώ είναι δυνατή περαιτέρω αναδιάρθρωση των ασφαλιστικών φορέων για τον περιορισμό του κόστους τους και την εξάλειψη της ύπαρξης ασφαλισμένων διαφορετικών ταχυτήτων.

- Νεανική ανεργία: Τα στοχευμένα προγράμματα απασχόλησης και επιχειρηματικότητας, η στενή σύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας, η συμβουλευτική υποστήριξη των ανέργων και τα κίνητρα για την πρόσληψη νέων ανέργων μπορούν σταδιακά να μετριάσουν το μείζον πρόβλημα της νεανικής ανεργίας.

- Διαφθορά-γραφειοκρατία-πολυνομία: Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί και να κλιμακωθεί, με πρόσθετες θεσμικές τομές (ανεξάρτητη αρχή πάταξη της διαφθοράς) και στοχευμένες δράσεις (e-government). Ο δημόσιος τομέας πρέπει να απεγκλωβιστεί από την γραφειοκρατία και την πολυνομία και να προωθήσει την διαφάνεια και την απλοποίηση των διαδικασιών.

- Εξαγωγές: Με σχεδιασμό ολόπλευρης εξαγωγικής πολιτικής, απλοποίηση των διαδικασιών και θεσμική υποστήριξη της διεθνούς δικτύωσης των επιχειρήσεων, το στοίχημα της αλλαγής επιπέδου εξωστρέφειας στην ελληνική οικονομία μπορεί να κερδηθεί. Η μεταρρυθμιστική διαδικασία για την τόνωση της εξωστρέφειας πρέπει προσεχώς να εστιάσει στην περαιτέρω απλοποίηση των εξαγωγικών διαδικασιών, την καλύτερη διεθνή δικτύωση των επιχειρήσεων και την ταχύτερη διευθέτηση των φορολογικών συναλλαγών των επιχειρήσεων οι οποίες συνδέονται με εξαγωγές. Δικαιοσύνη: Η διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος απονομής της δικαιοσύνης είναι κομβικό ζήτημα στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων καθώς ενισχύει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών στις συναλλαγές τους με τις εγχώριες εταιρίες και το κράτος.

- Εκπαιδευτικό Σύστημα: Η ουσιαστική μεταρρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος περνάει πλέον από την αποκέντρωσή του, τη διασύνδεσή του με την αγορά εργασίας, την πολύπλευρη υποστήριξη της καινοτομικότητας και τη συνεχή αξιολόγησή του.

- Έρευνα-καινοτομία: Για τη δημιουργία ενός αποδοτικού Εθνικού Συστήματος Καινοτομίας πρέπει να υποστηριχθεί η συνεργασία σε όλα τα δυνατά επίπεδα (περιφερειακό, δημόσιος-ιδιωτικός τομέας, επιχειρηματικοί συνεργατικοί σχηματισμοί) και η εμπορική αξιοποίηση των καινοτομιών. Ωστόσο, απαιτείται κλιμάκωση των παρεμβάσεων πολιτικής με στόχους την ενίσχυση των συνεργασιών δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στο ερευνητικό πεδίο, την υποστήριξη ανάπτυξης νέων συνεργατικών σχηματισμών και την αναβάθμιση των Περιφερειών στο σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής Ε&ΤΑ.

- Προμήθειες δημοσίου: Η απλοποίηση του σχετικού νομικού πλαισίου και η υποχρεωτική υλοποίηση ηλεκτρονικά όλων των κρατικών προμηθειών είναι τα απαιτούμενα αποφασιστικά μεταρρυθμιστικά βήματα για την ουσιαστική επιτάχυνση και τη διαφάνεια στις δημόσιες συμβάσεις.